CZASY NAJDAWNIEJSZE
12 tysięcy lat temu kończy się wielkie zlodowacenie w czasie którego dwie trzecie północnego Kukbaru i prawie połowa Kulinu znajduje się pod grubym lądolodem. Oba kontynenty przypominają wówczas Białe Pustkowia – życie do jakiego jesteśmy przyzwyczajeni wieść można było tylko na południowych wybrzeżach. Spod lodu wystają jedynie szczyty najwyższych gór.
W tym czasie poziom mórz jest znacznie niższy niż obecnie. Płytkie wody przybrzeżne, rozległe zatoki, szerokie estuaria – wszystkie stanowią wówczas część stałego lądu. Wiele wysp przynależy do kontynentów, jest ich rozległymi półwyspami lub ma znacznie większą powierzchnię niż te które znamy.
Efr i Kukbar łączy w tym czasie szeroki pas lądu, tzw. Międzymorze, gdzie panuje ciepły, przyjemny klimat.
Nie wiemy kiedy pojawili się pierwsi ludzie [2 miliony-200 tysięcy lat temu?]. Docierają na Kukbar z Efru poprzez wąski przesmyk łączący oba kontynenty. Być może przemieszczają się również po licznych wyspach które w owym czasie piętrzą się z wód wschodniego Teritalu [Ujalu] i zachodniego Mae [Byddai]. Dzieje się to około 50-60 tysięcy lat temu. Wraz z ludźmi na kontynent wędrują również przodkowie dzisiejszych goblinów. Uczeni twierdzą, że gobliny są rasa starszą, i pierwotnie powiązaną z ludźmi.
W dziele pirindarskiego gnoma Itilina z Thaarhild, stoi o tym tak: „Przodkowie współczesnych ras rozumnych (w tym gobliny) opuszczają efryjską kolebkę. Poprzez przesmyk łączący Efr i Kukbar (tzw. Międzymorze) docierają do gór Karakall, idąc wzdłuż wybrzeża wkraczają do Niziny Południowokukbarskiej, poprzez dzisiejsze Stepy Khmurskiej i południowe wybrzeże Mhurnen zasiedlają Nizinę Ibryjską (Środkowokukbarską) i półwysep Tull [Tul]” (Ellen, 1410) .
W kilku falach – 50, 25, 10 i 5 tysięcy lat temu – gobliny docierają do Kulinu. Są pierwszą rasą rozumną na tym kontynencie. Tysiąclecia po nich na południu kontynentu pojawią elfy [6 tys. lat temu].
Od 200 do 50 tysięcy lat temu, a niekiedy również później, dochodzi do wyodrębnienia się znanych ras rozumnych: ludzi białych, czarnych, śniadych, skośnookich [kosookich] i elfów [Almów]. Krasnoludy wywodzą się z ludów protobruskich, pierwsi z nich pojawi się około 40-30 tysięcy lat temu, wchodzili w związki ze stosunkowo niskimi kobietami z plemion ościennych, i tak utrwali swój typ budowy.
Później rasy nadal się zmieniały i trwa to dziś, najliczniejszą grupę mieszańców stanowią Południowi Kukbarczycy, którzy w różnych proporcjach są potomkami ludów skośnookich, przybyłych na południe kontynentu z górzystej północy [10-30-40 tys. lat temu (?)] (północno-wschodniego Kukbaru, terenów między Wielkimi Jeziorami a wybrzeżem) oraz Śniadych Efryjczyków, głównie Saurów, którzy zaczęli najeżdżać te treny około 1910 roku starej ery.
Tzw. Dzicy ludzie mają być potomkami starszej rasy, żyjącej przed pierwszymi ludźmi, albo ich zdegenerowanymi potomkami. Nie mamy w tej materii pewności.
•
Obecnie populacja wszystkich ras rozumnych liczy jakieś 370-400 milionów dusz (włącznie z goblinami 400-430). Najmniej jest krasnoludów i elfów – kolejno 20 i 30 milionów – oraz czarnych Efryjczyków (zamieszkujących również wyspy na Morzach Dalekiego Południa) od 10 do 15 milionów. Najliczniejsi są ludzie biali – łączna populacja Kulinu i Kukbaru równa się ilości mieszkańców Niziny Południowokukbarskiej i południowych krańców Imperium Ibryjskiego (140 mln). Na trzecim miejscu plasują się Efryjczycy i mieszkańcy Horanu (łącznie 85 mln).
KALENDARIUM
Wedle Nowej Rachuby, dzielącej dzieje na Starą Erę – sprzed narodzin Świętego Ibana – oraz Nową, która trwa do dziś. Lat starej ery nie liczy się jak u nas, do tyłu (minusowo), ale aby ułatwić odbiór dokonałem takiej zmiany. Poniższe wydarzenia obejmują istotne, historyczne kamienie milowe oraz ciekawostki. Nie jest to niestety pełna historia kontynentów, ale pozwala zyskać szersze rozeznanie.
•
Około 12 tysięcy lat temu: część ras rozumnych wybiera osiadły tryb życia, rozpoczyna się trwające tysiąclecia udomowianie zwierząt, pierwsze uprawy traw, roślin strączkowych i orzechów. Wkrótce nadrzeczne osady zaczną rozrastać się w siedliska całoroczne, a potem w małe miasta.
Około 6 tysięcy lat temu [tj. koło roku 5000 Starej Ery], wedle mitów białych ludzi, ma miejsce zatonięcie wielkiego, południowego kontynentu, którego pozostałościami mają być wschodnie Archipelagi Dalekiego Południa i samotne wyspy na środkowym Ujalu.
Istnieje wiele przekazów na ten temat, często sprzecznych względem siebie; wedle niektórych, tzw. Południowy Kontynent istniał równolegle z Południowym Horanem [tj. lądem którego skrawkami miały być Archipelagi Dalekiego Południa], a jego pozostałością jest wyspa Thar Aillan [zlokalizowana na środku Teritalu] lub Khirall [Kiral].
Ludy nardyjskie, ciryjskie oraz bruskie uważają zatopiony kontynent za swoją kolebkę, jednak nic nie wskazuje by istniał naprawdę.
Ok. 5000-4500 lat przed narodzeniem Ibana Cudotwórcy [p.n.p. – przed narodzeniem proroka] – pierwsze znane królestwo ludzi w Efrze poświadczone w kronikach – Draah (lub Draahmar, Dramrok). (Wedle Efryjczyków na długo przed nim istniały również inne królestwa, zakładane przez bogów i ich półboskich potomków).
5000 – pierwsze obserwacje astronomiczne na Efrze, prymitywne budowle odzwierciedlające zmianę pozycji słońca i gwiazd, niemalże identyczne z tymi które stawiali później przodkowie kukbarskich Brusów, Nardów i Ciryjczyków. (Głównie w okolicy jeziora Bhaarkudh i nad rzekami Idra, Surhan, oraz w dorzeczu Bahadaru, z rzadka również na terenach zamieszkiwanych przez Czarnych Efryjczków).
[ok. 7000-2500 – wymierają nosorożce włochate w Środkowym Kukbarze, nieliczne żyją jeszcze w północnej części kontynentu (gatunek zachował się na Kulinie, w Efrze żyją jego nagie odmiany).]
6000-5000 – biali przodkowie dzisiejszych Północnych Kukbarczyków (Nardów, Cirów i Brusów, a poprzez tych ostatnich również krasnoludów) rywalizują z Goblinami. Tak Gobliny jak i pierwsi biali ludzie – stawiają kamienne kręgi, budują tymczasowe siedziby oraz zachowane po dziś dzień grobowce oraz kurhany.
Niektóre ludy skośnookie mieszkają jeszcze w północno-wschodniej części Kulinu, większość jednak bytuje już na południu Kukbaru. Zakładają tam miasta otoczone pierścieniami murów o wysokości 10-12 łokci, budują świątynie i podziemne sale grobowe (większość nie przetrwa do naszych czasów w stanie pierwotnym, ulegając dużym przeobrażeniom i zniszczeniom).
Czarni Efryjczycy, zamieszkują centralną i południową część kontynentu, nie rozwinęli jeszcze sztuki żeglugi. W tym czasie Archipelagi Dalekiego Południa oraz Dżakkar pozostają bezludne. Na Horanie żyją ponoć jeszcze nieliczne gobliny. Populacja kulinskich jest duża.
Nie mamy żadnych informacji co do tego co zachodzi na Kontynencie Elfów (Almurze) – prawdopodobnie nie jest jeszcze zamieszkały [Wedle ustaleń gnomów, elfy i ludy skośnookie są sobie pokrewne, i nie jest wykluczone, że docierają na Kulin poprzez Mae, w czasie kiedy ludzie jeszcze nie opanowali budowy statków – prawdopodobnie poruszały w grupach, na długich łodziach lub katamaranach].
ok. 4600 – 6 tys. lat temu część Almów płynie na zachód, wzdłuż północnych wybrzeży Kukbaru, by ostatecznie osiąść na Kulinie; inni płyną na południe, docierając do kontynentu który nazwą Almur (2-3 tysiące lat temu kolejna fala elfich osadników [tj. Almów] opuszcza Kulin, i dociera na Almur gdzie spotyka krewniaków).
4500-4000 – powstają pierwsze znane nam cywilizacje Śniadych Efryjczyków, pierw w dolinie Idry oraz nad jeziorem Barkud (Bhaarkudh), znaczniej później [ok. 4000] w dolinie Muskaru, Zerith i dolnym biegu Bahadaru (Bakh’hadur, Bahaaduur). [Wszystkie inne, wzmiankowane w efyjskich pismach religijnych i tzw. listach rodowych uznawane są za legendarne.]
Czarni Efryjczycy i mieszańcy osiedlani są między Śniadymi jako ludzie niewolni. (Tysiąclecia później istnieć będą całe obszary rolne uzależnione od pracy niewolników, gdzie czarna ludność i mieszańcy będą w większości; ich wyzysk doprowadzi do licznych buntów).
4000-3000 – Czarni Efryjczycy docierają do Archipelagów Dalekiego Południa wykorzystując prąd Girdal (południowo-zachodni), osiedlają się na większych wyspach. Wedle ustaleń historyków – docierają tam na niewielkich łodziach z trzciny i tratwach – w wielopokoleniowej wędrówce upatruje się motywu religijnego.
Śkośnoocy nadal zaludniają doliny południowokukbarskich rzek, mordują żyjące tam gobliny i palą ich obozowiska. W tym czasie tworzą prosty system zapisu oparty na ideogramach, który będzie ewoluować w pismo sylabiczne. Rozwijają rolnictwo, budują kanały i zakładają miasta. Tworzą się podwaliny współczesnego systemu melioracyjnego Południowego Kukbaru.
Na Kulinie stoi kilkadziesiąt niewielkich miasta należących do elfów, oraz niezliczone osady o nieznanej populacji – głównie na ciepłym południu. Gobliny rozproszone są po całym kontynencie, populację szacuje się na kilkadziesiąt tysięcy. Elfów na 2-3 miliony.
ok. 3500 (niektórzy twierdzą że wcześniej ok. 4500) – odkryta zostaje metoda wytopu szkła na Efrze. Niezależnie, nieco później – sekret odkrywają również mieszkańcy Południowego Kukbaru z gór Draahail (Karakal).
ok. 3200 – w miastach zamieszkiwanych przez Śniadych Efryjczyków rozwija się arytmetyka i geometria.
ok. 3000-1000 – wymierają włochate trąbowce na Kukbarze [do dziś występują w kulinskim Zugrawie, niekiedy zapuszczając się na ziemie Marbadu, populacje reszty kontynentu zostały wybite przez ciryjskich i bruskich kolonistów, głównie dla mięsa – między VI a XIII stuleciem Nowej Ery].
ok. 3000 – astronomowie z miast Południowego Kukbaru opisują gwiazdozbiory, nadają im nazwy które obowiązują do dziś na terenie południowej części kontynentu i w Ibrii; mniej więcej w tym samym czasie robią to uczeni i kapłani efryjscy. Od tego momentu datuje się pierwsze obliczenia astronomiczne dotyczące pozycji ciał niebieskich, ustalenia odnośnie zaćmień słońca, cykliczności zaćmień księżyca, zmiany położeń planet względem naszego świata itd.
2980-2977 – na Kulinie ma miejsce wielka zaraza, tzw. Czerwona Śmierć – poświadczają ją nieliczne zapiski historyczne i legendy. Populacja kulińskich elfów zmalała o połowę lub jedną trzecią. Spadek populacji zahamował rozwój osadnictwa. Do dziś toczą się spory o to czym była tajemnicza zaraza, niektórzy wskazują na kilka epidemii które dotknęły kontynent w tym samym czasie. Pośród elfów za tradycyjnych roznosicieli choroby uważa się gobliny, te jednak jak się zdaje nie ucierpiały w wyniku Czerwonej Śmierci.
2888 – efryjskie gobliny napadają na miasta Sabri i Rakkan, plądrują świątynię na wzgórzu Khell i doprowadzają do wielkiego pożaru osiedla pod górą. Uciekają z łupami za Surhan, w Smocze Góry, skąd będą dręczyć okolice przez dziesięciolecia.
2801 – Cinubria (Cin, Tsin, Tar Cirokh) zostaje stolicą Khaode [nad środkowym Szakkarem], podbija Dar Ma’Gor [Królestwo Pośród Gór – między Małym a Dużym Kurklunem] a później również Oghaal [nad górnym Narhonem]. W ciągu dziewięciu stuleciu Opanuje większość Niziny Południowokukbarskiej – od południowego-wschodu po deltę Olhy.
2722 – Cinubryjczycy rozpoczynają budowę Traktu Drakharskiego, prowadzącego z Cinubrii przez Misztar i Kargil.
2680 – budowa Traktu Taihurskiego, ciągnącego się od Worgoth przez równiny aż do pogórza i Taihur, sto lat później powstanie odnoga do Bardo. Szeroki, brukowany trakt istnieje do dziś.
2677 – budowa Drogi Północnej, ciągnącej się od Wielkiego Mostu pontonowego na Szakkarze, prowadzącego do Cinubrii przez Kehar, Szurkhan, Zakkar i ruiny Starego Zakkaru, do przepraw promowych naprzeciwko Nagaru. Sześćdziesiąt lat później powstaną odnogi do Karagor i Pakszaru, i dalej, do Tokody. Dziś niektóre odcinki są rozebrane, ale te które pozostały są nadal użytkowane przez podróżnych.
2601 – rozpoczęcie budowy Drogi Zachodniej – szerokiego gościńca rozpoczynającego się w stołecznej Cinubrii, i ciągnącego się przez Birith, Sagar, Kath, Duwar, Szahir i Kohol.
ok. 2500 – Po raz ostatni widuje się szare lwy. [Tj. lwy kukbarskie – nieco większe od efryjskich oraz tych rozpowszechnionych na południu Kulinu; dziś, ich wizerunki można oglądać jedynie w heraldyce – nie wiadomo czemu wymarły]
2441 – budowa drogi z Mufry do Habadur (przez Stary i Nowy Zakkar), pociągniętej potem do Karagoru. Droga istnieje do dziś, i jest pamiątką po Wielkim Państwie Cirokh (Cinubrii); na początku nosiła miano Drogi Olhara, obecnie określana jest jako Stary Trakt lub Gościniec Basairski.
2400 – budowa tzw. Drogi na Wałach – od Khiry przez Makkhar do Farokh. Została zbudowana częściowo na sztucznych nasypach. Uczeni do dziś głowią się czemu to miało służyć.
2341 – Cinubryjczycy wytaczają drogę z Sisar do Kaj i Szaniru, oraz odnogę do Karahal, Dor-Talkan i Mudry – ta druga przejdzie do historii jako Trakt Mudryjski. Użytkowana jest po dziś dzień. (Stara nawierzchnia zachowała się tylko na kilku odcinkach, była kilkakrotnie modernizowana, już po najazdach Efryjczyków).
2238 – budowa Wielkiego Kanału, umożliwiającego transport towarów z koryta Szakkaru do Holanu, przez Mufrę i Aszir.
2188 – eksplozja uśpionego wulkanu Muspel w górach Kurklun (rozgraniczających Kukbar Północy/Środkowy od Południowego). Erupcja niszczy sanktuarium boga Olhara.
2123 – poszerzenie starego szlaku z Gokh do Kokczaru i Moa. Cinubryjska droga zachowała się do dziś.
ok. 2100 – podział roku na 365 dni – liczony od zimowego przesilenia (odrodzenia słońca). Astronomem który tego dokonał miał być Irdis z Ragh-Naah'Nor [Efryjczyk].
ok. 2080 – na południe od źródeł Malhaanu, pod dzisiejszą Kehrą, na styku granic Kallade, Bur Maral i Imperium, Brusowie stawiają kamienną figurę Figira [władcy ognia, strażnika domostw i patrona czyniących śluby], jednego z najstarszych bogów tego ludu. Kiedy Brusowie opuszczą te ziemie, figura zostanie obalona i zarośnie. Zostanie odnaleziona dopiero w 888 roku nowej ery, i przetransportowana do Sagaru nad Kiranem (Kellen), po dziesięciu latach zostanie przeniesiona do Gotan, i stoi tam po dziś dzień, w wielkiej świątyni Figira.
2074 – przodkowie dzisiejszych Khmurów palą Turzę, ma to miejsce latem, a na początku trzeciego kwartału plądrują Mudrę, wykradłszy figurę Olhara (boga pól, którego kult miał zapewniać dobre plony) wywożą go w głąb stepów. Posąg tonie w Sanalu, nieopodal ujścia rzeki Talhir. Tysiąc lat później odnajdą go hatlańscy rybacy, którym zaplącze się w sieci. [Olhar znajdzie się potem w Abodell, gdzie będzie czczony jako bóg rzeki Sanal.]
Ok. 2070 – plemiona ciryjskie zakładają osadę która kilka stuleci później przekształci się w miasto Cifrin. Wedle legend, pierwsze domy stają w miejscu gdzie uśmiercono olbrzyma. Raddahar Kirtag, wielkolud z prastarej rasy czerwonych mocarzy, o sercu wielkim jak łeb byka – ginie z ręki herosa Kimila, który skąpawszy się w jego krwi, przedłuża swój żywot do czterystu dwudziestu lat, i jak chcą stare pisma, zakłada takie miasta jak: Illar, Daks, Alba i Ytling. Nie istnieją żadne źródła potwierdzające że Kimil żył naprawdę, a kości rzekomych olbrzymów trafiają się z rzadka i są na tyle niekompletne, że ciężko orzec czy faktycznie należały do przedstawicieli ras rozumnych.
ok. 2000 – efryjscy astronomowie dochodzą do wniosku że wędrówka słońca i księżyca są pozorne, odrzucają tym samym prastare założenie o centralnym położeniu naszego świata względem reszty kosmosu. Tysiąc lat później ta teoria pojawi się w Południowym Kukbarze, a później również na północy kontynentu, i rozpowszechni się pośród uczonych z ludów ciryjskich a później również bruskich – odrzucą ją jednak astronomowie ibryjscy.
ok. 2000-1900 – wyparcie goblinów z południa Tull [Tul] w głąb półwyspu. Zachodni Kukbar w rękach ludzi. Kamaro, wódz ciryjskich pasterzy, zostaje obwołany królem Równiny Tullskiej, jednak zginie kilka miesięcy później, ugodzony zatrutym ostrzem goblińskiej włóczni.
ok. 2000-1500 – wyparcie większości goblinów ze Środkowego Kukbaru (Ibrii) – pozostają
pojedyncze szczepy, głównie w górach i puszczach, które regularnie najeżdżają dawne ziemie.
ok. 1800-1000 – wyparcie goblinów z Krainy Wielkich Jezior, zepchnięcie w góry i na Daleką Północ (Kukbar). Część plemion będzie jednak powracać, by dalej gnębić ludzi, którzy nie będą mogli zasiedlić tego regionu.
ok. 1910 – pierwsza fala najazdów efryjskich, upadek wielu miast południowego wybrzeża, wyludnienie niektórych krain i ogólny chaos. Początek kolonizacji Południowego Kukbaru przez Śniadych Efryjczyków (Saurów). („[Śniadzi Efryjczycy] Zaczynają podporządkowywać sobie Południowy Kukbar, pierw wybrzeża, później Wielką Nizinę [Nizinę Południowokukbarską], miejscami trafiają na silny opór, w innych regionach otwierane są przed nimi wrota miast, a ich zarządy witają przybyszy darami” Anonim, Szudryjska Kronika Ziemi, VIII wiek naszej ery).
ok. 1900-1868 – upadek Cinubrii, rozpad na pomniejsze kraje w których rządy sprawują przybysze z Efru i dynastie rodzime. Wielkie Państwo Cin, zwane przez Północnych Kukbarczyków Cinubrią, trwało 933 lata.
ok. 1750 – w zapiskach efryjskich kapłanów pojawiają się wzmianki o kulistości świata. Niektórzy zastanawiają się czy na Księżycu mieszkają bogowie, inni śmiertelni czy też jedynie osobliwe zwierzęta.
1703 – nad jeziorem Bhaarkudh astronomowie odnotowują przelot ciała niebieskiego mieniącego różnymi barwami, przez pół nocy sunie powoli ku Górom Smocznym – znika za przełęczą Dirit (Dhir’hit).
1600-1670 – druga fala kolonizacji efryjskiej, dawni najeźdźcy, obecnie gospodarze wschodnich wybrzeży – konfrontują się z nowymi przybyszami, dochodzi do walk. Przybysze z Efru podporządkowują sobie ludność rodzimą.
Ok. 1500 dochodzi do prawie pełnego przemieszania się ludów skośnookich z Efryjczykami we wschodniej części Niziny Południowokukbarskiej.
1108 – efryjski astronom, Tarah Analar (Ir-Taraah Aanalar Raha), ogłasza publicznie, podczas uroczystego wystąpienia, że gwiazdy mogą być kulami pełnymi życia, podobnymi do naszego świata, dziełami innych bogów, bogów którzy stworzyli tam istoty rozumne, z krwi i kości – na swój obraz i podobieństwo. Ginie w kilka tygodni po odczycie z ręki płatnego zabójcy. Jego uczeń idzie dalej, twierdzi że mieszkańcy tych planet przybywali tu przed tysiącleciami i dali się poznać jako bogowie-nauczyciele – odczytuje na nowo stare legendy i wizerunki niebian i sporządza szereg pism. Po kilku miesiącach dzieli los mistrza.
999 – Śniadzi Efryjczycy opływają swój kontynent, Tir Il-Kabal (Irkaba) pozostawia opis tej wyprawy.
988 – w lesie, nieopodal koryta Cirith rodzi się mędrzec Olume. Jego oczy są błękitne, i do szóstego roku ślepe – wzrok przywraca mu leśny duch Tijsir (Tihisir), sługa boga lasu. Olume przeżyje 128 osobliwych lat, w czasie których da się poznać wielu ludom u wybrzeży Mhurnen i zatoki Kallmo.
980 – czwarty kwartał roku; w delcie Bahadaru obserwowana jest świetlista, zielona kula – dzieli się na trzy mniejsze, i każda z nich odlatuje w swoim kierunku. Tej nocy w wioskach dochodzi do pożarów.
971 – kapitan Irkaba ginie gdzieś na Południowym Teritalu.
965 – Olume, jeden z największych mędrców Kukbaru, nie mając jeszcze nawet lat trzydziestu – siwieje. Pogrąża się w medytacji, przebywając samotnie na niewielkiej, kamienistej wyspie nad zatoką Kallmo. Przewiduje przyszłe zdarzenia, i ratuje od pewnej śmierci starych rybaków. Mówi że żył już kiedyś, grzeszył i musi teraz to odpokutować.
900 – Ciryjczycy ostatecznie zasiedlają południowy Tul (Tull), wypierają ludy bruskie na północny-zachód, gdzie te założą jedno z najpotężniejszych królestw kontynentu – Tokmaar. [Tokmaarczycy będą w przyszłości kolonizować Kulin, a później opanują Archipelag Irailski]
891 – w wyniku trzęsienia ziemi, prastare miasto Hakra obraca się w ruinę. Wstrząsy wyczuwalne są również w Kibridzie, Ghaar i Imal (Efr).
888 – Ciryjczycy zakładają kilka prymitywnych kolonii na południowym wybrzeżu Mhurnen (Kukbar). Ich potomkowie żyją tam do dziś i stanowią mniejszość w Arn Sun. [Między rdzennymi Pirindarczykami a „pomorcami” (Pirinarczykami Mhurneńskimi] istnieje wiele zadawnionych antagonizmów, mają jednak pełnie praw i są w większości lojalnymi poddanymi króla, w nowej erze dołączą do nich Kaladowie, Wagalowie i Oersilczycy.]
883 – Olume, który ukończył już sto lat – nadal wędruje i uzdrawia. Jego ciało jest słabsze niż za młodych lat, wszędzie jednak chodzi pieszo. Otwiera jednemu z ciryjskich wodzów czakram serca, ratując go tym samym od utraty posłuchu i pewnej porażki na polu bitwy. Ten przysięga mu dozgonną wdzięczność, i oferuje miejsce na swym dworze. Olume odmawia, i nocą opuszcza obóz.
882 – nieopodal Szudry spada z nieba święty kamień Haak-Har – dziś umieszczony jest w ścianie Wielkiej Świątyni przy placu Gawira (Ar-Gawira).
880 – Olume, ciryjski mędrzec, wędrowny uzdrowiciel i mistyk – odnajduje Księżycowy Kamień. Wielu twierdzi że przedłuża mu życie, i jednocześnie pomaga wejrzeć dalej w przyszłe losy świata.
800-700 – Śniadzi Efryjczycy eksplorują Archipelagi Dalekiego Południa, odkrycie Horanu. („[...] między 800 a 700 rokiem starej ery Saurowie eksplorują Archipelagi Dalekiego Południa i odkrywają pustynny Horan, który zasiedlą w kolejnych stuleciach, głównie na wybrzeżach i wzdłuż dolin rzecznych, unikając dzikiego Kittaaru [...]” Anonim, Szudryjska Kronika Ziemi, VIII wiek naszej ery).
799 – Turubur Bris (albo Baris), bruski wódz Therów, zabija Białego Goblina, wodza szczepu z południowego Khomolu. Wystawia jego trupa na widok publiczny, a w przeciągu następnych dni dokonuje serii rzezi, wypruwając pojmanym goblinom wnętrzności i roztrzaskując czaszki.
767 – Księżycowy Kamień trafia w ręce bruskiego wodza Tajrihmalla, wedle legendy jednoczy dzięki niemu kilka rodów dzięki czemu uda się przepędzić gobliny z dzisiejszego południowego Kagerhollu, i założyć nieistniejące już miasto Kukhar.
ok. 700-600 – pierwsze królestwa bruskie i ciryjskie u wybrzeży Wielkich Jezior oraz nad Mae.
671 – na wpółlegendarny wódz gobliński, Czerwona Ręka ginie uśmiercony przez bruskich Swenów na północy jeziora Skolla. Jego szczątki zostaną poćwiartowane, i rozrzucone na cztery strony świata.
ok. 600-400 – początki państwowości Tokmaaru, Kallade, Bur Maral i innych królestw Półwyspu Tul (Tull).
361 – wielki bunt czarnej ludności Zumbaru, ucieczka na południe kontynentu oraz Archipelagi Wysp Zielonych (Efr).
291 – drugi wielki bunt czarnych niewolników, obejmuje miasta Affur, Zumbar, Birhan i Zarakka – część ucieka w głąb kontynentu (Efr).
288 – powstaje Kronika Królów Hallkarskich.
232 – w ziemistym leju, nieopodal starego Zaghaaru, rolnicy odnajdują Niebiański Kamień, który stanie się obiektem kultu w świątyni boga nieba i deszczu (burzy i ognia – Tihira). Wpierw zanoszą go do rodzinnej wioski, Olikh, aby przekonać się z czym mają do czynienia. Niektórzy twierdzą ze słyszą głosy, i w panice przekazują obiekt kapłanom z Zaghaaru.
231 – upadek legendarnego Kukharu, który rzekomo zapada się pod ziemię. (Wedle aktualnych ustaleń doszło do pożaru i osunięcia gruntu, ale nie doprowadziło to do zniknięcia miasta. Przyczyny tego nie są znane, pewnym jest natomiast, że kamienne bloki przez stulecia sukceswynie rozkradano). Ocaleli kukharczycy opuszczają góry, i docierają do ujścia Findaru, skąd przedostaną się na tereny dzisiejszego Kagalu. Na terenie obecnego Swendaaru założą Tereho, a nad Hariuzem Koa Kai i Noel.
248 – czarny bóg Himalin, czczony przez bruskich Kukbarczyków na półwyspie Tul (Tull) pod postacią usmarowanego sadzą nagiego kilkulatka z dwuręcznym mieczem, zostaje obwołany bogiem fałszywym, a wszystkie jego podobizny spalone na stosach w świętych kręgach. Himalinowi składano ofiary z ludzi, z jeńców i niewolników.
98 – trzeci wielki bunt czarnych niewolników, większość zostaje zabita – nieliczni ocaleli trafiają do kopalni we wschodnim Szattarze (Efr).
22 – umiera Thok Tamekh – efryjski matematyk z Kidal. Sześć lat później zostanie ogłoszony bogiem, a jego figury staną w Dżarah, Szudrze, Kafrze i Assar. Zostanie opiekunem ludzi nauki.
11 – ogniste kule burzą północną ścianę świątyni bogini Nirikh (Nerokh) w Starej Bakszy. Mieszczanie niszczą ocalały posąg i odbudowują świątynie jako sanktuarium Tihira – boga burzy i ognia. (Odnalezione fragmenty wmurowują w ołtarz).
10 – proroctwo Jana z Hoel, mające być zapowiedzią nadejścia św. Ibana. Jan doświadcza we śnie spotkań z „podziemnymi istotami”, duchami skał, które nakazują mu konkretne działania. Mężczyzna nie wypełnia ślubów, od pierwszego snu męczą go nasilające się migreny, które w ciągu dwunastu miesięcy doprowadzą do śmierci.
9 – nieopodal miasta Tar Szahir na Bahrze, morze wyrzuca na brzeg dziesiątki wielorybów, tego samego roku ma to miejsce również na wyspie Trag i w południowym Arn Sun. Okoliczni mieszkańcy wiążą te zajścia z tajemniczymi, błękitnymi światłami w głębinach – jakie obserwowali kilka dni temu w czasie połowów. Jeden ze starych rybaków spod Baarog, twierdził wręcz, że obserwował gwiazdy o średnicy kilkunastu łokci, które zanurzały się w zatoce, nie wydając przy tym syku ani innego dźwięku.
3 – umiera święty Cerran z Daar. Odchodzi we śnie, w dziewięćdziesiątym trzecim roku życia. W spokoju, w otoczeniu uczniów i synów. Zostaje pochowany w Dwekker, gdzie staje również jego posąg. W zapiskach które zostawił, mowa jest o synu rybaka który napełni bruskie i ciryjskie serca wiarą. Uważa się, że szło o św. Ibana. Poprzez te i inne pisma, w których snuł rozmyślania o potrzebie odnowy moralnej, przyjęło się myśleć o Cerranie jako o człowieku znającym przyszłość, co znacznie podniosło rangę kapłana, i sprawiło, że po dekadzie został uznany za świętego. Zatoka nad którą mieszkał, pierwotnie zwana Ptasią, nosi dziś jego imię.
2 – zgodnie z tym co przepowiedział Jan z Hoel, rybacy znad dolnego Cirith wyciągają z żołądka szarego pelikana na wpół strawioną kaczkę, w jelitach kaczki znajdują złoty pierścień, na którym wygrawerowano niezrozumiałe znaki. Zostaną odczytane dopiero dziesięciolecia później, przez uczniów Ibana. Pierścień stanie się relikwią.
0
1 – na Kukbarze rodzi się wielki prorok Iban Cudotwórca. Rok ten zostanie wkrótce uznany za pierwszy Nowej Ery, bezpośrednio po reformie kalendarza.
6 – W Mekkel staje ogromny posąg Awiraha, liczący 23 stopy kagerhollskie, złożony z brył zielonego marmuru [Awirah – bóg szczęścia i pomyślności, opiekun kupców i ludzi nauki, jego bruskim odpowiednikiem jest Ajwar]. Przetrwa 627 lat – zostanie powalony przez Ibryjczyków, a po stu latach postawią go na nowo.
21 – Ir z Daks, szkutnik, odnajduje bryłę bursztynu z zatopioną salamandrą. Po jego śmierci będzie czczony jako Amulet świętego Ira, obnoszony w procesjach i wystawiany na widok publiczny w wielkie święta. – dotknięcie kamienia leczy rzekomo wszelkie przypadłości.
43 – umiera się święty Iban Cudotwórca, wraz z nim ginie święty Ir z Daks.
61 – umiera święty Hurfin zwany Klucznikiem, zarządca świątynny z miasta Illar.
[Hurfin był Talfaarczykiem, który w wieku dwudziestu lat osiadł w Kallade, przypisuje mu się miłosierdzie wobec schorowanych i ubogich, kojenie bólu poprzez unikalne ziołowe mikstury i uzdrawiający dotyk, gorliwy zwolennik ścieżki Ibana.]
88 – podczas porodu umiera święta Ida z Kehry, mniszka której objawiał się wielokrotnie święty Iban i Hurfin zwany Klucznikiem. Jej nieślubne dziecko, dziewczynka nazwa Heris, urodziła się ślepa, i całe życie spędziła w świątyni, po śmierci matki przekazywała jej posłania w formie niejasnych, zagmatwanych przekazów.
90 – niespodziewanie odnajduje się rękawica należąca rzekomo do św. Hurfina, określana jako Rękawica Mocy lub po prostu Rękawica św. Hurfina. Zostaje wystawiona przed ołtarzem w Malhors, i do dziś można ją oglądać w tamtejszej świątyni, ponoć emanuje z niej moc świętego.
ok. 100 (?) – konstrukcja pierwszych lotni wykorzystywanych przez gobliny w celach rytualnych, a niekiedy również w czasie polowań (szybowanie z klifów do wody); [w zależności od konstrukcji, warunków atmosferycznych i zdolności pilota – mogą pokonywać krótkie lub średnie dystanse, mają ograniczoną sterowność]
112 – umiera szudryjski mistyk Kiebussar (Kei). Jego ciało zostaje wystawione na widok publiczny przed główną świątynią, mimo tygodnia modlitw i hołdów – nie ulega rozkładowi. Taki stan utrzymuje się po dziś dzień. Zostaje złożone w jasnym, pylistym grobowcu, na skarpie poza miastem, gdzie każdego roku pielgrzymuje ludność z północnego wybrzeża i znad całego Baarkudh.
113 – z Hajerdallu, przez Talgar, dociera do Tjell włócznia którą wedle zapewnień autorytetów przebito proroka Ibana. Niektórzy podają w wątpliwość jej autentyczność, ale jej kopie znajdują się w dziesiątkach świątyń na terenie całej Krainy Wielkich Jezior.
129 – Brusowie docierają na Holm, zastają wyspę bezludną, z pozostałościami goblińskich kręgów i śladami bytności Śniadych Efryjczyków. Pierwotnie wyspę zamieszkiwały pancerne smoki przypominające horańskie koszaruki. Prawdopodobnie, to przez te stworzenia Holm nie został skolonizowany wcześniej; wini się za to również wulkan Thurbag, który wygasł ostatecznie dekadę przed przybyciem bruskich osiedleńców.
ok. 210-216 – Kukbarczycy docierają do wybrzeży Kulinu – Cirowie z doliny Irillu (teren obecnego Oersil), doliny Cirith (Wagal, Tirhal, Irhid) południowego Tullu i całego wschodniego wybrzeża Mhurnen. Pod koniec czwartego kwartału roku 214 również Brusowie z Arn Sun i dzisiejszych wybrzeży Tokmaaru. Plemionom z gór Ikhur przewodzi Ingaar (Żelazny Ingaar).
210-450 – Zajęcie miast południowego Kulinu, upadek państw elfów i zepchnięcie ludów elfickich na północ. Długi proces w trakcie którego niektóre szczepy marły trawione nieznanymi wcześniej chorobami, inne opuszczały rodzinne strony, i posuwając się coraz dalej na północ, opuszczały ciepłe wybrzeża. Wiele z nich straciło życie podczas potyczek z goblinami, na północnych ziemiach.
211 – ginie Celenhurt z Alby, wkrótce okrzyknięty świętym. Jego wizje miały ustrzec kolonistów od śmierci ze strony elfów.
ok. 212 – założenie ciryjskiego Kehura Kai na terenie zabudowań tubylców, de facto zajęcie poelfickiego kompleksu. [Wyspa na której znajdowało się elfickie państwo-miasto nazywano Ahril, w momencie przybycia Brusów zaczęto je nazywać Wyspą Świętego Hurfina, i tak już zostało.]
220-228 – druga fala kukbarskich najazdów na kraje elfów na południu Kulinu. Nieliczne gnomy z Kukbaru, ramię w ramię z duchownymi, notują przebieg bitew, wygląd wiosek, ukształtowanie terenu i tempo zasiedlania porzuconych miast. Kukbarczycy odkrywają jagody urbun, owoce khamaka i korzeń yrdrei (yrdrah). Przejmuja ich uprawy po elfich gospodarzach, dziś są popularne również na Kukbarze, i mało kto pamięta, że przywiezione je zza Teritalu.
223 – zburzenie elfickiej świątyni Bogini Księżyca (Alma-Taris) nad dzisiejszą Zatoką św. Koggara – jej kamienie zostają wykorzystane do budowy tzw. Starego Zamku w Urlen (dzisiaj w ruinie). [Odpowiedzialni byli za to Ciryjczycy].
221 – umiera Ingaar, wódz Ikhurów, Bharangarów, Czerwonych Orłów i Wilków. Ginie od strzały Alma [elfa], trafiony prosto w oczodół.
Ok. 230-285 – bruscy koloniści wypierają Ciryjczyków ze stoków Hfurit na zachód.
238 (lub 231) – zburzenie elfickiej świątyni słońca i księżyca w Tyhmarze; dziś w tym miejscu wznosi się Wysoki Rynek.
231 – oficjalna data założenia stołecznego Tyhmaru (nie jest pewna, samo miasto powstało na terenie elfiej twierdzy i wyrosłego pod nią miasteczka).
241 – masakra pokojowych elfów z osady Tiwrin nad Oklą. Jedna z wielu – przeszła do historii za sprawą skradzionego amuletu, który miał zesłać nieszczęście na oddział Aldriha Asgara [bruskiego szlachcica], który zaginął bez wieści gdzieś w lasach Galdaru.
248 – Alm Agal, rolnik ze skodtalskiego pogórza, prowadzi dwudziestu krewnych, oraz Almów z północnych stoków w liczbie trzydziestu trzech dusz na obóz Tihara Asgara, brata Aldriha. Dołączają do niego Waharowie i ród Kailo. Po wygranym starciu maszerują w kierunku Tyhmaru, w czasie podróży zyskują wsparcie niedobitków znad Okhalu i uciekinierów z równin nad Keldą. Mimo znacznej siły, wielu wspaniałych łuczników i sprawnych pikinierów, zostaną wybici przez bruskiego wodza Ulsara. Bruski wódz otacza oddział na wzniesieniu które nosi dziś nazwę Góry Ulsara. Opór Agala przejdzie do legendy.
249 – wymordowanie elfickiej wioski Kilijad nad Małym Okhalem. Brusowie burzą kamienne sanktuarium boga snu [i opiekuna zmarłych] oraz niszczą przyległe miejsca pochówku.
251 – Elfy z Górnej Barny porzucają swoje siedliska, i umykają za Pierścień Galdaru.
Wiele tamtejszych elfów umiera w wyniku chorób przywleczonych przez Kukbarczyków.
266 – na poelfich ruinach powstaje miasto Narwia, przyszła stolica Księstwa Narwijskiego. [Ruiny były dawniej kompleksem kapłanów boga Therisa (Theryssa – jego posąg obalono, a w jego miejsce postawiono Białego Awiraha – ciryjskiego boga szczęścia i pomyślności).]
291 – Ciryjczycy rozbijają monumentalne figury w sanktuarium Bogini Księżyca pod dzisiejszym Illid, uznane przez ówczesnych za jedne z najpiękniejszych rzeźb elfów na kontynencie. [Zdarzenie przejdzie do historii jako jeden z największych aktów barbarzyństwa potomków białych Kukbarczyków, przynajmniej z punktu widzenia elfów.]
388 – elfy z niewielkiego miasta Kaharo nad Erenem, zdziesiątkowane przez Kukbarczyków, uchodzą ku pasmom Galdaru. Ich opuszczone miasto płonie z powodu przypadkowego zaprószenia ognia (lub błyskawicy – kronikarze nie są co do tego zgodni; piorun miał być karą bogów).
389-460 – wyparcie nielicznych szczepów goblińskich z kulińskiego Kuentaru.
391-398 – elfy opuszczają dzisiejszy Marbad [Menur – po elficku północ], gdzie przebywają tymczasowo po opuszczeniu siedzib na południu. Kiedy pojawiają się ludzie – uchodzą do Zugrawu.
399-499 – stopniowe spychanie kulińskich goblinów znad Tild i Itill za Pierścień Galdaru, i dalej ku górom Hrollnairdu (Hrollu), ku Dalekiej Północy.
399 – trzecia fala kolonizacji ciryjsko-bruskiej na Kulinie (osadnicy to głównie Ciryjczycy z Kallade i Bur Maral oraz ludność zamieszkująca wybrzeża zatoki Kallmo). Kolonistom przewodzi Nam z Memell, duchowny i kronikarz, który zginie podczas ataku bandy elfów.
400-560 – łupieskie najazdy Holmczyków na wybrzeża Hatlanu, Onnare i Aldaru. Igar Bez Oka (Ślepy Igaar) puszcza z dymem Dakborg.
401 – zajęcie elfickiego miasta Dheren (Dherena) na południowo-zachodnim pogórzu Galdaru, siedziby bogini Dhery. Miasto zostało spalone, kamienie rozgrabione. Do dziś nie ma pewności gdzie się znajdowało. [Funkcjonowało się tam wielkie sanktuarium, które odwiedzały elfy z całego kontynentu]
403 – Ibryjczycy opanowują tereny dzisiejszej Ibrii Wschodniej, w tym południowy kraniec gór Tumbur Hist, zwany przez nich Malankolem.
412 – czwarty wielki bunt czarnych, niewolnych z Birhy i Daar Szattar; większość niewolników ginie, pozostali porywają trzy jednostki pełnomorskie z portu Daar Szattar – ich los pozostaje nieznany (wedle niepewnych świadectw jeden z nich widziano dryfujący nocą na redzie Mumbaaru)
420 – wymordowanie goblińskich szczepów osiadłych w Pierścieniu Galdaru.
421 – obalenie goblińskiego kamiennego kręgu nieopodal dzisiejszego Katthabur, jego elementy posłużą do budowy pierwszej świątyni Ibana w mieście.
ok. 421-460 – założenie pierwszych eflich osad na terenie Zugrawu. Z czasem rozrosną się w duże miasta. Nieliczni ludzie którzy osiądą pośród elfów, niekiedy mieszańcy, przyjmą miano Zugrawczyków.
438 – Ciryjczycy zakładają obóz Marbad, który w przyszłości stanie się Starym Marbadem i stolicą Królestwa.
ok. 430 – konstrukcja pierwszego zegara mechanicznego w Efrze (Alkahar nad jeziorem Barkud). Jako twórców wskazuje się mnichów ze zgromadzenia Arisman lub Ahru Khara, konstruktora z górnej dzielnicy, zaufanego władcy miasta).
466 – Oersilczycy, ciężko doświadczeni poprzez wojnę z Ibryjczykami, masowo opuszczają Kukbar, i poprzez Pirindar płyną na Kulin.
ok. 480 – upowszechnia się na Północnym Kukbarze zwyczaj picia naparu z liści hadżmur (przejęty od Południowych Kukbarczyków, do nich samych trafił setki lat wcześniej z Efru).
531 – w drugim kwartale Holmczycy plądrują hafkarski Ukhar, Agar i Tirih, w trzecim tuzin statków napada na Kindżu, skąd przywozi złote świątynne kielichy, tace i gongi – przetopione posłużą do odlania holmskich insygniów królewskich.
538 – na głównym placu Kokholdu staje zakapturzona figura boga szczęścia i pomyślności – Ajwara, liczy sobie dwanaście łokci a jego uniesiono dłonie błogosławią miastu i królestwo. Obecnie jest to symbol Kokholdu, umieszczany na pieczęciach i w herbie.
542 – Tirill Hamil z Kokholdu ginie podczas grabienia hatlańskiego Ome. Hatlańczycy odeślą jego głowę na Holm w beczce miodu, umieszczą ją na ołtarzu głównej świątyni Okunina w Tholbarze, a potem podpalą port.
ok. 550 – pierwsze balony na ciepłe powietrze (wykorzystywane do śledzenia przebiegu bitew), z rzadka używane na Kukbarze, w krajach bruskich i ciryjskich.
601 – Ibryjczycy budują pierwsze miasta u podnóży północnego Kurklunu, nazywanego przez nich Jormarkoll. Buhar rozrasta się wokół figury boga Awiraha (Ajwara), którego kult Ibryjczycy zapożyczyli od Oersilów.
607 – Ibryjczycy rozpoczynają zajmowanie lesistego Kurfuru. Wielu osadników pada ofiara tamtejszych goblinów. [W ciągu kilku dekad powstają pierwsze brukowane trakty prowadzące do Kurfuru i dalej, na południowy-wschód]
ok. 605 – przy Wielkim Targowisku w Baghur staje kamienna figura Kizara, boga medyków i opiekuna nienarodzonych dzieci (zwana Brunatną figurą Kizara lub Brązowym Kizarem). Do dziś tysiące odwiedzają miasto by dotknąć posągu i dostąpić oczyszczenia.
około 700-900 – Ibryjczycy przesuwają południowo-wschodnią granicę, walki z Aszharami, dotarcie do ziem zasiedlanych przez Khmurów.
663 – konstrukcja pierwszego zegara mechanicznego w Północnym Kukbarze przez gnoma Garago Khweryna z Tjakkaru.
ok. 700 – konstrukcja pierwszego kompasu.
ok. 750 – konstrukcja pierwszego moździerza z wydrążonego balu lub wielu warstw skór spiętych pierścieniami (tzw. tirbus), szybko zastąpionego wersjami odlewanymi z brązu i ciężkimi armatami (żelazny tirbus).
769 – Jan Janhar z Trug (Thrukk) [miasteczka na północ od hambryjskiego Tjaru, nieopodal dzisiejszej granicy z Wielkim Księstwem] twierdzi, że objawił mu się we śnie święty Iban z bogiem Ajwarem i nakazał budowę sanktuarium. Wraca do rodzinnej mieściny, i z głazów starego kurhanu zaczyna stawiać fundamenty – umrze po dwudziestu latach, pozostawiając ukończenie budowli następcom. Dziś, w niewielkim Trug, przy placu z zadaszoną, poelfią studnią, wznosi się szara figura świętego Janhara i skromna świątynia. Tamtejsi mnisi prowadzą sierociniec i jadłodajnie dla biedoty. Główną relikwią świątyni jest ząb świętego Janhara, który miał ocaleć ze stosu pogrzebowego. Każdego roku, w dniu śmierci świętego – wystawiany jest na widok publiczny. Ciągną wtedy do miasta wierni z całej północno-zachodniej Hambrii.
771 – święty Jan Janhar z Trug, przeklina imgardzkiego kupca Tiliha Tilina. Po przekazaniu znaczącej sumy na pomnik Ibana Miłującego i Ajwara, oraz gorących modlitwach choroba ustaje.
776 – święty Janhar z Trug przebywa w rewellskim Orsilu, gdzie zbiera datki na budowę świątyni – zostaje wygnany, a w trakcie ucieczki traci lewe oko. Przez siedem dni leży w gorączce, w czasie której doświadcza wizji które zostają spisane przez jego uczniów jako „Proroctwo Janhara z Trug” i „Zatopiony Kontynent”.
797 – na polu pod Ulle, niedaleko wsi Tagmul [Szara Ćma], chłopi wykopują masywny szkielet człowieka liczącego dziesięć stóp. Zostaje uznany za jednego z legendarnych olbrzymów, które miały stawiać pierwsze kręgi.
ok. 800 – wybito populacje alki olbrzymiej na terenie Arn Sun, zachodnich wybrzeży Tokmaaru i południowego Kulinu. (Obecnie, najwięcej tych ptaków żyje na Dalekiej Północy Kukbaru i w kulińskim Hrollu [Hrollnairdzie], nieco mniej na wschodnim wybrzeżu Kulinu).
801 – cesarzowa Poppel zakłada Nowy Khaarall w Khmurii (Kraju Khmurów).
802 – Asir z Efru wydaje drukiem Wielki Zielnik (znany również jako Zielnik Asira). Wydawany jest do dziś, głównie w poszerzonej wersji z dopiskami Heftyna B. Nolla).
810 – w Onnelih rodzi się Jan Ciwal, reformator religijny. Nawołuje do głębszego zgłębiania Pism Świętego Kręgu, gorliwej modlitwy, skromnego życia i postu. Zyska wielu zwolenników w miastach nad Wielkimi Jeziorami. Liczni mieszczanie, chłopi, a także możni, nastawieni bardziej tradycyjnie, i niekiedy mniej gorliwi, będą krytykować Ciwala. Doprowadzi to do licznych waśni religijnych w regionie, które utrzymują się po dziś dzień. (Zwolennicy Ciwala to ciwaliści, potocznie nazywa się ich „gorliwymi/gorliwcami”).
812 – Pir z Dwekker płynie do Dahry, gdzie spotyka się z Agarem z Hoel (Taflarczykiem) – uzgadniają tam szczegóły zamachu na króla Pirindaru.
813 – Agar z Hoel ginie podczas próby zasztyletowania władcy Pirindaru – Hergala III, zwanego Siwobrodym. W ramach odwetu ginie cała rodzina Agara, wszyscy którzy pozostali w Hoel (Akkal), a także kilku ważnych mieszczan, z synem burmistrza na cele. Doprowadzi to do wzrostu napięć między Pirindarem a Wagal, a w końcu wojny dziesięcioletniej, w którą zaangażuje Oersil i Kallade. Osłabione Wagal i Oersil nigdy nie podniosą się po tej wojnie, z czasem wpadając w łapy Ibryjczyków.
ok. 820 – wynalezienie podręcznej broni palnej – samopały korzystające z lontu (wynalazek przypisuje się krasnoludom z Dumhallu).
828 – na wyspie Ykjo u wybrzeży Igall, rodzi się wielki mędrzec Yfrigel (Ifrigel). Ponoć żyje po dziś dzień, a nieśmiertelność zyskał sobie dzięki przejściu na służbę Uliasowi (Ukurionowi, Okuninowi) – bogu mórz.
ok. 880-890 – pierwsze arkebuzy (rozwinięcie koncepcji samopału, pierw lontowe później z mechanizmem skałkowym).
ok. 880 – konstrukcja i upowszechnienie prasy drukarskiej na terenie Kukbaru Południowego przez potomków Efryjczyków.
889 – opuszczona wioska Cirah na skraju wschodniego Kuentaru (Rewell). „W czwartym kwartale roku 889 dochodzi do zdumiewającego odkrycia – dwóch chłopów ze wsi Wigalin, położonej kilka mil na północ od miasta Cinir, udaje się do niewielkiej osady Cirah. Na miejscu nie zastają żadnego z mieszkańców. Część domów jest zamknięta, inne mają drzwi rozwarte na oścież. Na stołach znajdują niedojedzone posiłki, miski z kaszą i resztki gulaszy; zapasy zboża, suszonych owoców i piwa pozostawiono nienaruszone, w beczkach pozostawiono zasolone ryby. Wartościowe przedmioty, a także zwykle wyposażenie domów pozostawiono tak jakby ich właściciele już ich nie potrzebowali. Ostało się kilka kur i królików, ale zabrano wszystkie konie, woły, kozy i owce. Nigdzie nie było widać śladów walki czy paniki. Do dziś nie udało się ustalić co stało się z dziewięcioma rodzinami z Cirah (około stu osób). Chłopi którzy szli w odwiedziny, twierdzili, że nocą dostrzegli nad wioską jasne, wirujące światła” (Tihar Mal z Iksil, miejski kronikarz).
ok. 900 – konstrukcja pierwszej busoli.
901 – Ollanowie przywożą do Ome (Hatlan) posąg swojego boga, Kamiha (Kaamiha). Poprzez Przełęcz Hatlańską figura dotrze do Mai Idar, a stamtąd do Bukadaru. Od tego momentu odnotowuje się wzrost zainteresowania „Zwojami prawdy” przypisywanymi Kamihowi, i dużą aktywność jego wyznawców. Kamih traktowany jest jako pośrednik między światem żywych i umarłych, przeprowadzający na drugą stronę. Dwa stulecia później jego figury będzie można spotkać na całym obszarze Wielkich Jezior i w niektórych miastach Ibrii.
902 – Tar Himmel z Tholbaaru i Tijskir z Thargo zakładają obóz Karakka na wyspie Sukra (Hjur).
903 – nad górnym Itill, kilka mil na północ od Maalfuru, chłopi wykopują poelfie urny i naczynia: srebrne i złote, zdobione kością trąbowców. Pośród nich znajdzie się złoty kielich nazwany przez rolników Pucharem Króla Almów. Puchar trafi do świątyni Awiraha w Myfrze. Zostanie dodatkowo ozdobiony szmaragdami, i przejdzie do historii jako naczynie które zmienia zwykłą wodę w lekarstwo. Przekona się o tym w kolejnym stuleciu Wielki Książę Nilhir, którego kilka łyków miało rzekomo uratować od pewnej śmierći. Woda z pucharu wydawana jest pielgrzymom siódmego dnia każdego miesiąca, oraz w dniu śmierci proroka Ibana. W stolicy jest wtedy gwarno i tłoczno – łatwo można stracić sakiewkę i zęby.
908 – nad miastem Taibur manifestują się wirujące, ryczące kule.
ok. 910-920 – pierwsze pistolety skałkowe.
941 – bitwa pod Drawagarem, nieopodal ruin Mostu Ginthar [nad Ifrillem] – Bagadarczycy toną w nurcie rzeki i tracą ¾ sił; podczas burzy ginie rażony piorunem książę Irthan, następca starzejącego się króla Dhurangala, oraz Piro, duchowy mentor księcia, gnom z Higel. Danmor utrzymuje obecny układ granic z Bagadaarem.
ok. 960 – pierwsze muszkiety (Kukabar Północy, miasta w obszarze Wielkich Jezior).
998 – przelot Wielkiej Komety, bezpośrednio po niej dochodzi do masowych zachorowań na terenie Ibrii, nad Irillem a później w dolinie Illinu.
999 – śmieć Sanari/Saanariz (właśc. Ila Zukhar), córki właściciela
stadniny Kaja Zukhara, dowódczyni rebelii skierowanej przeciwko wojskom
cesarskim. Skatowana pałkami na placu targowym wioski Kipri. Jej ciało
wystawiono ku przestrodze na placu Świątynnym w Mekkel.
ok. 1000 – pierwsze lupy oraz soczewki w oprawkach, pierwsze okulary (Kukabar Północy, miasta w obszarze Wielkich Jezior – część źródeł wskazuje na Nama z Memell jako szlifierza który zapoczątkował wykorzystywanie soczewek).
ok. 1000 – konstrukcja pierwszych lotni wykorzystywanych przez gnomy, wynalazek nieupowszechniony, używany rzadko. Konstrukcja zbliżona do goblińskiej. (Niekiedy lotni były brane za wielkie ptaki lub legendarne, latające smoki).
1020 – nad Teritalem, przez cały pierwszy i drugi kwartał widuje się tzw. Nocnych Wędrowców. Jasne kule suną ze wschodu na zachód, większość nie jest jaśniejsza od gwiazd, i podobnych rozmiarów. Najwięcej doniesień pochodzi od rybaków i żeglarzy, jedno zostało natomiast spisane ręka Ajriha Hahura, Talfarczyka, znakomitego złotnika, który płynął na statku Święty Hurfin w kierunku Hamallu. Twierdził, że spostrzegł jak jedna z kul opada i zatapia się w spokojnym morzu, a po chwili unosi w górę. Po tym zdarzeniu doszło rzekomo do krótkiego opadu, w czasie którego z nieba spadały żywe ryby. Relacje potwierdzili wszyscy marynarze ze Świętego Hurfina, a ci którzy umieli pisać, podpisali się pod jego relacją.
1021 – na Kukbar przypływa Alm [elf] Irwah. Twierdzi, że przybył nie z Kulinu, ale wyspy Thaer na Dalekim Południu, gdzie zimą pada śnieg. Początkowo nie dawano mu wiary, wielu nie wierzyło w prawdziwe zimy tak daleko na południu, ale od tego roku niektórzy kartografowie zaczęli umieszczać wyspę na swoich mapach, w różnych lokalizacjach. W Igallu, gdzie osiada na kilka tygodni, wzbudza niemałą sensację. Irwah w zamian za ziemię i złoto proponuje pomoc w nawigacji i dotarciu do Kontynentu Elfów (Almasur, Almur), mówi po ekhailsku. Do wyprawy nie dochodzi, ginie w niejasnych okolicznościach, wedle niektórych źródeł zabity przez innego elfa.
1068-1088 – Ibryjczyc prą na wschód; przejęcie władzy nad Hatlanem i Onnare, ustanowienie nowych prowincji. [Syn Cidura Srogiego żeni się z hatlańską księżniczką i zostaje władcą jako Ceitell I, po roku podbija Onnare. Po śmierci Ceitella I Królestwo Hatlańskie zostaje zniesione, a jego syn obejmie władze jako namiestnik ibryjski.]
1094 – umiera ibryjska cesarzowa Poppel II, matka Ceitella, która po śmierci syna przejęła pełnię władzy – Makkeduk i Bukadar ogarnia radość, ogłasza się święto, które obchodzi się po dziś dzień. [Znane nad Wielkimi Jeziorami jako tłuste harce. Methaar (Mekhnell), Gael i Kagerholl – obawiały się wkroczenia wojsk ibryjskich, zgon mściwej cesarzowej – po śmierci męża sprawującej w imperium pełnie władzy – przywitano z ulgą i radością.]
1094/95 – Koirill, syn Hafikra i cesarzowej Poppel, wstępuje na tron Ibrii. Ginie zrzucony z wieży przez własną straż, która obwołuje cesarzem jego młodszego, niespełna dwunastoletniego brata Ceitella. Koirill był chory umysłowo, jednak wedle obowiązującego zwyczaju korona mu przysługiwała. Wydarzenie doprowadzi do niepokojów na dworze, władza Ceitella II, wspieranego przez armię – ustabilizuje się w ciągu roku. (Decyzje w jego imieniu będzie podejmował stryj).
ok. 1010 – rodzi się Kal Baszan – efryjski mistyk, jeden z najbarwniejszych mieszkańców Kafry. Do jego grobu, umiejscowionego w ogrodzie poza miastem, pielgrzymują tysiące czytelników Czerwonej Księgi, czcicieli słońca i wyznawców Kizara. Sarkofag świętego obsypywany jest miliardami świeżych płatków.
ok. 1100 – konstrukcja pierwszej lunety (teleskopu) – wedle większości źródeł miało to miejsce w kulinskim Kugmarze [Kereth], część podaje jednak południowokukbarski Szembehar, Zekhaar lub Baarog w Arn Sun.
ok. 1100-1200 – w tym okresie widuje się ostatnie północne sępy w górach Tumburhist – polowano na nie z uwagi na silne przekonanie o korzystnym wpływie ich obecności na zdrowie i bezpieczeństwo dzieci, powszechnym było również wykradanie ich jaj. [W wierzeniach ludowych utrwaliło się postrzeganie sępa jako zwierzęcia opiekuńczego, przezornego i ostrożnego, trzymano je w obejściu na postronku – dzieci karmiły je żabami, małymi gryzoniami i wnętrznościami ptactwa; praktykowano spożycie surowych sępich jaj – postrzeganych jako źródło witalności i lek.]
1039 – ibryjski generał Bor Hashar ginie pod Tar Arbą, a wraz z nim cały szósty korpus inwazyjny. Wojska cesarskie zostają rozgromione przez khaarskie wsparcie, i przegonione aż pod Akkal.
1041 – pierwsi biali Kulińczycy docierają do Archipelagów Dalekiego Południa (zastają tam potomków Czarnych Efryjczyków, mieszańców a sporadycznie napotykają statki Śniadych Efryjczyków z północy kontynentu) – wkrótce pojawią się pierwsze kolonie ciryjskie na Dalekim Południu.
1043 – na wyspie Sindar Kalladczycy zakładają pierwszy kukbarski port na terenie Archipelagów Dalekiego Południa (Sindar). Odkrywają tam grube, potężne drzewa sarag (dhago) oraz smukłe aasaje o wyjątkowo twardym, jasnym drewnie.
1044 – Heftyn B. Nol, botanik z południowego Tokmaaru, przywozi na Kukbar kości ogromnych nielotów o ciężkich dziobach, nazwanych od jego imienia nollarami. Największe osobniki przewyższają człowieka. Wiele gatunków wytępiono, ale część z nich żyje na Sindarze do dziś.
1046 – Pirindarczycy zakładają Miasto Świetego Ibana, drugi kukbarski port na obszarze Dalekiego Południa, a w ciągu dziesięciu lat na terenie ruin Kaaharo powstanie kolejna kukbarska kolonia.
1047 – rybacy wydobywają z koryta Rei ogromnego żółwia błotnego, którego wiek szacują na czterysta lat. Po uśmierceniu, odkrywają w jego żołądku dwa szczupaki i elfi pierścień z pismem typowym dla okresu sprzed ciro-bruskiej kolonizacji. Pierścień jest złoty, i zbyt mały by mógł go nosić dorosły. Po odczytaniu inskrypcji uczeni z miasta Hakso doszli do wniosku że należał do dziecka, i spełniał funkcję ochronną. Pierścień został wykradziony z biblioteki uniwersytetu przez półelfa Sigara, który wywiózł go do Zugrawu. Obok słonecznej włóczni z bursztynowym grotem, którą odnaleziono w grobie wodza wioski kilka lat wcześniej, jest to najciekawsze znalezisko dekady.
1048 – Cirn Floike (Tokmaarczyk) odkrywa Archipelag Ahur, a Ghardal Wan Kar (Pirindarczyk) dociera do Archipelagu Tael (znanego Efryjczykom jako Tahir).
1049 – Holmscy żeglarze z Hagaru, Tholbaaru i Kokholdu – łączą siły, i po rozmowach z krewniakami z Thargo płyną na Dalekie Południe; w czwartym kwartale 1049 dopływają do słabo zaludnionej wyspy Sukra u wybrzeży Efru, nazwanej przez nich Hjur, gdzie zakładają obóz nieopodal Karakki (Nową Karakkę). W ciągu kolejnych lat założą bazy na wyspie Nerhan (dzisiejszy port Hwar) oraz Kherad (Kirha), skąd będą pływać ku Zielonym Wyspom.
1049 – Cirhill z Kagalinu, pracownik kamieniołomu, odnajduje stare kości które błędnie interpretuje jako szczątki gryfa.
1056 – Holmczycy docierają do bezludnej, zielonej wyspy którą nazywają początkowo Nowym Holmem, w ciągu kilku lat przyjmie miano Haemall.
1057-1066 – tzw. Terror Czterorękich w Swendarze. (W wioskach między górami Orin a jeziorem Sjo giną ludzie. Chłopi boją się opuszczać swoje sadyby, po zmroku nie wychodzą w ogóle – znajduje się dziesiątki ofiar, rozrąbanych na kawałki, rozczłonkowanych, bez rąk i nóg – odpowiedzialni mają być za to tzw. Czteroręcy, słudzy króla strzegący porządku – wedle rozsiewanych plotek, mają po dwie pary rąk, są wyżsi od zwykłych ludzi, mają kocie łby i ogony. Morderstwa rozpoczynają się w momencie kiedy wchodzi w życie prawo zakazujące chłopom znad Sjo przemieszczania się po wybrzeżu, podróży w głąb królestwa i transportowania niezgłoszonych towarów. Ustają, kiedy władze przejmuje Tirhih, młodszy syn króla. Tirih morduje starszego brata, i cofa wcześniejsze rozporządzenia, w tym to o ograniczaniu przemieszczania się. W Swendaarze różnie się mówi o tych wydarzeniach, ale współcześni są raczej zgodni, że mordów dokonywali ludzie, nie potwory).
1059 – Tokmaarczycy docierają na Irail, największą z wysp Archipelagu Irailskiego.
1068 – Kapitan Tugwar wyrusza z obozu Kindaar na Haemallu, płynie na południe, gdzie w drugim kwartale, w ciągu dwóch trudnych tygodni, trafia na rozległe, zamieszkałe wyspy. Założy tam obóz, okrzyknięty przez jego marynarzu portem Tugwara (Tugwar). Holmczycy nazwą kolonię Zurhar. [W ciągu 20-30 lat wymordują większość czarnej populacji, potem będą sprowadzać wyspiarzy z innych archipelagów, lub kupując ich od śniadych Efryjczyków.]
1088 – Jan Zebenhur (Tokmaarczyk) odkrywa wyspy nazwane od jego imienia.
1089-91 – Hargar z Thargo [Holmczyk] opływa Efr. Zaciekawiony widokiem samotnej góry lodowej, kieruje się na południe, i choć nie dociera do wybrzeży, jest pierwszym Kukbarczykiem który przywozi wieść o Białych Pustkowiach, w co niektórzy nie chcieli dać wiary, twierdząc, że tak daleko na południu nie może istnieć żadna mroźna kraina. Sytuacja identyczna z Almurem, najmniejszym z kontynentów. Wody między Efrem a Białymi pustkowiami, noszą w kukbarsko-kulinskiej geografii miano Cieśniny Hargara (Hargar Sur).
1093 – Gawiar Hagill – głównodowodzący w czasie oblężenia Tokody, ginie wraz tysiącem podkomendnych. Po czterdziestu dniach oblężenia twierdzę zdobywa jego prawa ręka – Haksa Borin (Baahrin). [Szturm sprowokowało wywieszenia na murach zmasakrowanych ciał trzech saperów, porwanych w środku nocy przez obrońców Tokody, wedle źródeł wojskowych byli nimi: Czurtur z Karaah (Aszharczyk), Bagald z Tiurhanu (rdzenny Ibryjczyk, pozbawiony herbu), Kinza i Timrik z Kigwin (Khmurowie)]
1097 – Jan Zebenhur [Tokmaarczyk] dopływa do zachodniej części Archipelagu Irailskiego (dociera do wysp Khynkall i Bahaar). [Tokmaarczycy i inne ludy Kukbaru wiedzą o tych wyspach, ale obszar Archipelagów jest tak rozległy, że przez dekady skupiają się na bliższym terenie.]
1098 – na Bahaarze, z rąk tubylców, ginie mniszka Idikko, późniejsza święta Idikko Bahaarska, patronka żeglarzy. Bahaar okazuje się obfitować w krzewy urumu (mankura), wytwarzające małe, cierpkie owoce, uznawane przez Tokmaarczyków za lek na wszystko i uprawiane na każdej skolonizowanej wyspie Irailu.
1101 – pierwsza wzmianka o tzw. Sanktuarium Czasu, świątyni w głębi Horanu, na terenie ziem plemiennych ludu Zara. Wedle różnych źródeł, są to pozostałości kompleksu którego nie wznieśli ludzie, gobliny ani elfy. Świątyni sprzed czasów znanych ras i wielkich wędrówek. Ponoć składowane są tam pisma objaśniające najdawniejsze dziej świata, tajemnicę nieśmiertelności i nocnych świateł.
1102 – pierwsze podboje Ibryjczyków za Kurklunem. W miejscu gdzie polegnie Tar Ihra z Belinu, wykuty zostanie potężny sarkofag. Znane po dziś dzień miejsce pamięci.
1108-1160 – konstrukcja i upowszechnienie prasy drukarskiej na terenie Kukbaru Północnego (niezależnie od podobnego mechanizmu Południowych Kukbarczyków), bracia Tadar i Ulw Baar z Bur Kurum.
1109 – Tokmaarczycy zakładają Port Zebenhur na wyspie Thar, w zachodniej części Archipelagu Iraliskiego.
1111 – generał Mur Bar (Mhuur Bar Kaneda-Altari) zajmuje Kathumę i Mahakau, główne miasta historycznego Dar Ma Gor, i ustanawia prowincję Kudmur, od jeziora o tej samej nazwie. W Ibrii zostaje okrzyknięty bohaterem. Dziś, jego pomnik stoi w każdym większym mieście imperium.
1112 – Ostatnie Gobliny z Pierścienia Galdaru uchodzą do kamienistego Hrollnairdu, gdzie żyją jeszcze ich pobratymcy. Niejaki Hiks wsławił się zebraniem 60 par goblinich dłoni.
1113-1121 – Kagalowie walczą ze Swenami. Król Swendaaru, Wirghan III Długi, wraz dwoma synami Wirghanem Sokolnikiem i Prahem, chcą opanować całą dolinę Sagiru, żądają również włączenia do swych granic Zellnardu. W 1116, po stronie bruskich krewniaków, w konflikt włącza się również Bagadaar. Król kagalski Issar, stawia im czoło ze wsparciem Sagarów i Kellenów, doprowadzając zachodnią część kraju do ruiny. Wielu ocenia ten wysiłek jako nieracjonalny przejaw ambicji Issara. Wojna kończy się wraz ze śmiercią Wirghana III, i konfliktem o koronę, który wygra młodszy Prah. Koronowany jako Prah II, zyska przydomek Odnowiciel, i przekaże Kagalom rękawicę św. Hurfina, jedną z czterech jakie dotrwały do naszych czasów.
1114-1119 – niejaki Rus Kukbarczyk i grupka wykolejeńców plądruję hakkarskie i andarskie wioski, pali, gwałci i rabuje; w 1119 zapuszcza się również do Hjallu gdzie ginie zakłuty widłami przez oddział chłopskiej milicji spod Almo. Kukbarczyk zapisze się w historii południowego Kulinu jako jeden z najkrwawszych, i najbardziej problematycznych bandytów. Mówi się, że w chwili śmierci był tak pijany że nie mógł utrzymać się na nogach.
1123 – T.K. Knoll (Tokmaarczyk) i Kal Mall Har (z Mabdreht) giną gdzieś na Morzach Dalekiego Południa, a wraz z nimi trzy statki z zapasami dla tokmaarskiej kolonii Hoal w Irailu. Doprowadza to do bankructwa bankierskiej rodziny Knoll.
1133 – Ibryjczycy zaczynają stawiać w Mudrze wielką świątynię Kohimira. (Prace będą trwały do 1186). Jest to pierwsza z wielu świątyń poświęconych bogu ibryjczyków na terenie Południowego Kukbaru. Ziemie te zostaną jednak utracone, a świątynia zburzona.
1134 – niejaki Hibris z wyspy Tihor, zarejestrowany w gildii tamtejszych kupców, udaje się do Bakszy aby zasięgnąć informacji o Sanktuarium Czasu. Dociera na Horan w trzecim kwartale, przywożąc ze sobą południowokukbarskiego tłumacza, Zakhara. Na Kukbar wraca sam Zakhar, przywozi utarg w wysokości kilkunastu knoli srebra, i jednocześnie referuje że Hibris zwariował – uciekł w nocy na pustynię, gdzie najpewniej zeżarły go smoki. Hibris odnajdzie się po dwudziestu dwu latach, w oazie Dhara, gdzie będzie utrzymywał, że widział duchy pustyni które zaprowadziły do Sanktuarium. Opisuje ogromne mury, ruiny platform, domów modlitwy, wiele sale ze zwojami i wnękę z niebieskim, pulsującym światłem. Niestety nie jest w stanie wskazać lokalizacji świątyni.
Ok. 1200 – rodzi się dwugłowy, sześciopalcy mędrzec Kharabandal. [Żyje w Amarokh, w pustelni pośród szczytów Ilmaru – przypisuje się mu ogromną mądrość i zdolność przewidywania przyszłości.]
1221-1226 – wojna pięcioletnia, konflikt Tokmaaru i Bur Maral o tereny przygraniczne, które przypadły w ostateczności Tokmaarczykom.
1221 – zagadkowe zjawisko w Górnej Barnie: latem, na tle tarczy słonecznej – powoli, w przeciągu pół godziny – przesuwa się czarny punkt w formie pierścienia. Obserwują go tysiące ludzi w Tild, na przedmieściach i wioskach pod miastem. Zjawisko opisuje w Kronice Królestwa Tinwald z Moe [duchowny]. Kharabandal, wielkie mędrzec, stwierdzi po latach, że pierścień jest rydwanem bogów, i zapowiada wielkie zmiany na Kulinie, w Kukbarze i na całym świecie. Przewiduje że zjawisko szybko się powtórzy, ale nigdy go już nie zaobserwowano.
1222 – opuszczone osady na przylądku Ikhor i wyspie Tjabar (Igall). W trzecim kwartale roku 1222 dochodzi do makabrycznego odkrycia: niewielka rybacka wioska Ikhor, położona nieopodal przylądka o tej sam nazwie, oraz licząca zaledwie osiem sadyb osada na wyspie Tjabar, zwana Aulin, zostają odnalezione bez żywego ducha. W Ikhor natrafiono na dzieci potopione w studni, w Tjabar starca który najwyraźniej sam wydłubał sobie oczy. W obu osadach pozostawiono wszystkie cenne ruchomości i zapasy. Nikt nie wie co stało się z mieszkańcami – miejscowość na kontynencie liczyła 160 mieszkańców, ta na wyspie 58. Nie doszło do rabunku. Mówi się, że dzieci wskakiwały do studni aby ukryć się przed wirującymi światłami, z tego powodu miał się oślepić starzec, nie mogący znieść ich blasku. Nie wiadomo nic pewnego o tej sprawie.
1223 – wkroczenie Ibryjczyków do Talgaru, podporządkowanie sobie miast Wielkiej Kotliny. Umiera cesarz Ha'Gail II (Ha'Gail Cikur), prawdopodobnie zgładzony przez brata. Kapłan Kao z Manharm, który ginie podczas oblężenia Gebell Kirith, zostaje ogłoszony przez ciryjskich Talgarczyków świętym. (Bruscy Talgaryczy mają odmienne zdanie).
1223 – Ajgar z Tholbaaru wyprawia się w głąb Efru, na terytoria czarnych plemion. Dociera do gór Astar, nieznanych kukbarskim geografom. Po latach, w dowód uznania – najwyższy szczyt nazwano Górą Ajgara, w języku tubylców określana była jako Szary Grot lub Góra Słonia.
1226 – Jan Om wydaje Księgę Snów. Jeszcze tego samego roku zostanie zabity przez fanatycznego wyznawcę świętego Ibana w Britharze. Tragiczna śmierć, oraz treści zawarte w księdze doprowadzą do powstania kultu Jana Oma, silnie piętnowanego przez ciwalistów. Kult rozpowszechni się w Hambrii, Dolnej Barnie, Myfrze i Rewell.
1228 – władca barnijski, król Beonard II (Beo Airdh Araiss), odwiedza Faar i Tild, z jego woli w obu miastach powstają nowe zabudowania, w Faar twierdza, w Tild uczelnia. Dziesięć lat później wykładać tam będzie Tadar Bakka, jeden z najznamienitszych poetów Barny.
1233 – rzeź na Cihiks i tragedia na Orlentunie – uzbrojeni muszkiety pirindarscy koloniści zostają zdziesiątkowani przez tzw. chochliki, którymi okazują się huraki. Z lasu wraca jedynie garstka. Na Orlentunie dochodzi do śmierci całego obozu. Okoliczności nie są jasne. (Orlentun był wówczas bezludny). Zdarzenie opisuje niejaki Oko z Kiollu.
1237 – mieszkańcy amalskiej wioski Tijo twierdzą, że skalny troll zniszczył kapliczkę modlitewną i powywracał ławy. Każdy opisywał trolla inaczej, choć wszyscy przyznali, że był szary. [Trolle nie istnieją, do dziś nie wiadomo kogo obserwowali chłopi, twierdzi się, że mógł być to przerośnięty goblin lub zdeformowany człowiek.]
1238 – statek Ynarh z Hoalu, pod wodzą kapitana Thaarkara [Tokmaarczyka urodzononego i wychowanego w kolonii Irailskiej, na Hoalu] dociera do wyspy Khenari, nazwanej potem na cześć świętego Koggara. Jej mieszkańcy są zaskoczeni widząc żeglarzy, wedle ich słów, uważali się za jedynych ludzi żyjących na świecie.
1239 – myfryjska ekspedycja pod dowództwem gnoma Kiballa eksploruje kamienisty Hrollnaird (Hroll). Kej, sędziwy poszukiwacz z Iksil, znawca minerałów – ginie pośród skał. Znika na kilka chwil za skałami, i już nie wraca. Niektórzy łączą to zniknięcie z dziwnymi światłami jakie przemieszczały się od strony Galdaru Hobolskiego ku morzu, ale żaden z członków drużyny nie widział takich kul, błędnych ogników ani innych osobliwości. Inni twierdzą, że zabil go wygłodniały górski troll. [Trolle nie istnieją – nie mogły więc przyczynić się do jego śmierci.] Ciała iksilczyka nie odnaleziono po dziś dzień. Jest to jedno z wielu tajemniczych zdarzeń budujących czarną legendę Hrollnairdu. Po latach wyruszało wiele zespołów, które stawiało sobie za cel odnalezienie ciała Keja, przy którym miały pozostać cenne zapiski i mapy, bez powodzenia. Wiele nie wróciło.
1240 – wirujące słońce nad ibryjskim Bagatai. Zjawisko obserwuje dziesiątki mieszczan. Trwa około pół godziny. Pod jego wpływem Imol Iris, syn naczelnego kapłana z głównej świątyni, Altahira, doświadcza widzenia, w którym bliżej nieokreślona światłość zapowiada koniec życia jakie znamy. Koniec, w czasie którego dojdzie do narodzin nowych słońc, które mają spopielić planetę i zniszczyć wszelkie życie, tak aby przygotować ziemię na nadejście nowej świetlistej rasy. Po dwudziestu latach głoszenia swoich nauk Imol zostanie zamknięty w wieży sanktuarium Awiraha [Ajwara], gdzie zostanie prawdopodobnie potajemnie uśmiercony. Jego działalność doprowadzi do powstania sekty, której członkowie głęboko uwierzą, że ich potomkowie zostaną oszczędzeni i będą służyć nowej rasie panów. Sekta ma się dobrze do dziś, i funkcjonuje w ukryciu w wielu prowincjach Imperium. Jest zwalczana przez kapłanów Awiraha i innych kultów, oskarża się ją o rozwiązłość, spiski i kradzieże.
1241 – w danmorskim Kantal rodzi się Knig Krais (Knigahurian Krais), znany później jako zabójca z Kalmo, jego żywot opisze Bakzar Kahnal, i tym samym utrwali legendę mordercy. Knig Krais zostanie wyjęty spod prawa, i mimo dziesiątek udowodnionych morderstw będzie się cieszył ogromną sympatią i zaufaniem pośród mieszczan.
1242 – koloniście odkrywają złoto w Górach Turallskich. W ciągu kilku lat do kolonii przybędą tysiące w poszukiwaniu złotego kruszcu.
1243 – ginie ogromny szmaragd, Kalsur, ważący półtorej nowego dagara. Ibryjczycy oskarżają o to gnoma nazwiskiem Pikh, którego zatłuką metalowymi prętami na Szarym Placu w Tuzurze. Po tym wydarzeniu rozgorzeją wrogie nastroje wobec niezbyt licznych gnomów, które wyemigrują ku Wielkiem Jeziorom i krajom Tulu.
1278 – na Dalekiej Północy, gdzieś na stokach Heiw Banu, giną bez wieści Med Karkola i Zit Kukano – narwijscy podróżnicy i zbieracze geod. Pasterze łączą ich zaginięcie z pojawieniem się zagadkowych świateł. Karkola odnajdzie się po trzech latach nad jeziorem Talwo, w stanie permanentnej katatonii.
1277 – gnom Pigrih z pirindarskiego Kaikai, zwany Kukułką, konstruuje skórzany skafander nasączony olejem, i z jego pomocą opuszcza się na dno Zatoki św. Cerrana. Sznur wskazuje, że osiąga głębokość 30 stóp – zanurza się kilkakrotnie, za czwartym wynurza się z fragmentem posągu Uliasa [Ukuriona, Okunina] – boga wszechmórz, który miał zatonąć wraz ze statkiem Kiello, dziewięćdziesiąt lat wcześniej. Po kilkunastu zejściach udaje się wydobyć posąg, który finalnie staje w Kattcie, tam gdzie był transportowany.
1276 – Penedull Maewe-Horautt ze Skags publikuje „Morze Piasków”, w którym przybliża horańską pustynię Fa-Hur, Zarę, Hallkar i Daihur. Opisuje fenomen pustynnych świateł, identyczny z obserwacjami tzw. nocnych wędrowców.
1278 – Tal Rota [Hambryjczyk], znany także jako Czerwony Trzmiel, odkrywa na Dalekim Południu skałę pełną rubinów. Dorabia się na tym fortuny, i zakłada ogromy dom handlowy Rota w Britharze, a potem w stołecznej Hambrii. Trzeci dom handlowy, w Tyhmarze, otworzy jego syn. (Porzekadło „bogaty jak Tal Rota” bierze się właśnie od tego człowieka).
1279 – odkrycie złota w Hrollnairdzie, założenie Kamiennego Miasta (Hrolldy) przez górników spod Rotthan. Po kilkunastu latach pierwszym zarządcom okrzyknięty zostanie gnom z Halmy, niejaki Pokkoro Piks.
1281 – żeglarze z kulinskiego Hakkaru donoszą o inteligentnych, nadrzewnych ośmiornicach, których plemiona porwały ich kapitana i zabiły kilku członków załogi. (Stworzenia zostaną potem opisane wielokrotnie jako huraki, taptany lub urkany). [Tyczy się to rejsu na tokmaarski Bahar, w Archipelagu Irailskim – nie jest to pierwsze ani ostatnie spotkanie z tymi stworzeniami.]
1283 – Penedull Maewe-Horaut, pisarz i podróżnik, ginie śmiercią samobójczą w toni wodospadu Isgaroth [na rzece Igel, w Drahenhorcie]. Jego ciała nigdy nie odnaleziono. (Wraz z nim ginie bezpowrotnie rękopis z pieszej wyprawy do horańskiej Zary, gdzie odwiedził groby tamtejszych świętych i półbogów, szczegółowe rysunki i tzw. Czarny Medalion, podarek od zarządcy Bakszy, skrywający mapę Sanktuarium Czasu).
1284 – Oe Otin, gorzelnik z Hors, dodaje do alkoholu sporoszkowane grzyby knurhil (igs) i doprawia je sokiem z jagód urbun – w ten sposób powstaje lekki, halucynogenny alkohol, znany jako Gorzki Otin. Alkohol powszechnie znany, wysoko ceniony wśród marynarzy kulińskich i kukbarskich.
1286 – Zak-Mar Sun i Kunbera (Khmurowie), zostają oskarżeni o spiskowanie przeciwko władzy, podburzanie tłumów i handel kradzionym zbożem. Z rozkazu cesarskiego namiestnika zostają skazani na obdarcie ze skóry. Po ich śmierci dochodzi do niepokojów w Khmurii.
1287 – Hafkaroke, błazen króla Beonarda III [władcy Barny] trafnie przewiduje wzrost napięć między Myfrem a niewielkim Kerwaldem, dzięki czemu Barna w odpowiednim momencie zabezpiecza swoje lenno. Mówi się, że wyniku tego drobnego zatargu mogłoby dojść do wojny która zaangażowałaby największe państwa kontynentu. (Hafkaroke ginie później ze strony skrytobójcy z Tall, morderca umyka z jego głową do Maalfur, aby przekazać ją potajemnie Wielkiemu Księciu).
1287 – w pierwszym kwartale rodzi się Irgal, zwany świętym z Pierścienia Galdaru. Jedno oko dziecka jest piwne, drugie niebieskie, kiedy kończy dwa lata, bruscy pobratymcy z północnego Hamel zaklinają się, że chłopiec pamięta swoje poprzednie wcielenie, i trafnie przepowiada przyszłość. W ciągu krótkiego życia zrobi wiele dobrego dla swoich sympatyków, będzie uzdrawiał krajanów znad jeziora Hamel i licznych pielgrzymów. Po wyczerpującym dniu, pełnym rozmów i leczniczych praktyk, polegających głownie na masażu obolałych nóg, bezwładnych rąk i krzyży, po raz pierwszy od wielu lat przyzna się do zmęczenia, oddali się od tłumu, zaśnie i już nie odzyska świadomości. Chłopi będą budować mu ołtarze i strugać figurki, nie tylko nad Pallanem. Twierdzi się, że duch świętego krąży między rodzinną wioską a pobliskimi świątyniami i czasem daje o sobie znać.
1288 – krasnoludzki pirat, Mały Pit (znany też jako Mały Diabeł), napada na plantację pod Nowym Południowym Pferis, uprowadza stamtąd tuzin miejscowych Turalczyków i drugie tyle czarnych z Efru, po czym „wyzwala ich” dając do wyboru śmierć przez utopienie w wiadrze lub służbę na swojej jednostce. Odmawia tylko jeden.
1288 – wychodzi drukiem „Opisanie Efru” Keta Tarifa (Swendaar, Kukbar), sporządzone w oparciu o osobiste doświadczenia Swendaarczyka. [Większość wypraw odbył dzięki pomocy niejakiego Zurkana, który był jego przewodnikiem]
1289 – rodzi się Eki Nekel, krasnolud którego śmierć podczas pogromu Ilde (1321) doprowadzi do szeregu zabójstw pośród rodu Hjun, na terenie Daggerhold i Dagobaaru. (Nie mylić z Eki Nekelem [Szarym] z Madfagu, przyjacielem Knig Kraisa).
1290 – Mirai Snekkur (znany też jako Snekkur Haks, jego prawdziwego miana nigdy nie ustalono), zawodowy złodziej, kradnie figurkę Kizara z niewielkiej świątynki w kheradyjskim Thurszanie. W ciągu roku od tego zdarzenia i wywiezienia jej na Szczęśliwą Ziemię, a potem na Holm – czernieją mu palce. W ciągu kilkunastu miesięcy traci dłonie, a posążek zostaje uznany za przeklęty. Niejaki Bor wypływa z nim w morze i topi go w tylko sobie znanym miejscu. Mówi się że świeci w odmętach oceanu zielonkawym światłem.
ok. 1290 – gnomy konstruują pierwszy mikroskop o niewielkiej mocy (wedle niektórych źródeł identyczne urządzenia powstały sto lat wcześniej również w Efrze i Horanie). Tgar Nard z Gamdalu wykorzysta go do badań nad budową mięśni. Tin-Zin Nol z Mekkel będzie z jego pomocą klasyfikować rośliny na Dalekim Południu.
1291 – Ilai Nandar z Myfru – przyjaciel Keta Tarifa, podróżnik i kupiec, autor Ksiąg Horańskich – ginie podczas bójki na jednym z północnohorański bazarów, prawdopodobnie w Bakrze. Donosi o tym anonimowy żeglarz z Kulinu. [Ksiegi Horańskie (albo Opisanie Północnego Efru) – cztery tomy).]
1292 – Stardar Zagraz, zwany Wilkiem (Zugrawczyk), autor pism odnoszących się do Almów i dostawca kamieni półszlachetnych dla marbadzkich rzemieślników – morduje na głównym placu Starego Marbadu swojego kontrahenta, jubilera Kettirmaha Taraha. Za morderstwo zostaje skazany na śmierć, ale umyka z miejsca egzekucji. Od tej pory nikt go już nie widział. Po śmierci złotnika ginie dziewięciu innych wytwórców biżuterii. Ginie również wiele ich wytworów.
1293 – niejaki Bifrih Turhu, zwany Baranem, poddany króla Barny, zeznaje, że nieopodal Sagaaru, tuż przy wodospadach Iditir, spotkał małe, zwinne dzieci. Miały go odratować z wyjątkowo paskudnej gorączki, napoić „wodą życia” i zastrzec, by milczał na ten temat. Twierdziły, że pochodzą ze świata pod wzgórzami, i nikt nie powinien wiedzieć, że polują na powierzchni. Zarzekały się że wierzą w Ajwara i były zaintrygowane człowiekiem. Bifrih, znany głównie z tego że nie wylewa za kołnierz, zignorował komunikat, i rychło pochwalił się informacją. Wyśmiano go. Po latach, nieopodal wodospadów odnaleziono grotę w której odkryto szkielety wyjątkowo małych gnomów, ich czaszki miały ślady trepanacji i złote płytki. Niedawno odkryto tam kompleks tuneli, najpewniej poelfich, który służył niewielkiej społeczności, składającej z kilku rodzin. Odnaleziono w nim stare posłania, wiele elfickich przedmiotów i księgę zapisaną niezrozumiałym alfabetem (najprawdopodobniej zielnik).
1293 – botanik Almar Humbar, na statku Ojnara ze Skags (pływającego w służbie tokmaarskiej korony) dociera do Wysp Wielorybich, gdzie dokonuje obserwacji dużych, spokojnych smoków morskich i błękitnoogich ptaków, nazwanych od jego imienia humbarami.
1293 – kilkunastu wieśniaków spod Gamdal w Górnej Barnie, klnie się na wszystkich bogów i świętych, że widziało w górach potężnego, pylistego trolla. Nikt nie daje im wiary. Po kilku miesiącach trzech Kagenhalczyków przybywają do Gamdal z wyjątkowo dużymi dłońmi i ogromnym łbem należącym do przerośniętego goblina. Twierdzą że miał dwa serca, a nim zginął, błagał ich po Kagenholsku i w trzech innych językach by tego nie robili.
1294 – Bafagar Arakh z Portu Zebenhura, kupiec korzenny i twórca Nowego Opisania Efru (dzieła kompilatorskiego), traci życie na Bahaarze podczas tubylczej napaści. Pozostawia po sobie wiele map, i kilkanaście notesów z których ogromna część dotyczy tajemniczych świateł, nawiedzających Góry Ptasie, Kryształowe i Bahaarskie, oraz Góry Duchów (szczególnie Milczącą Górę). Po latach Zurwin Tympion, a potem także Hhiss Ot Tympion (drugi syn Zurwina), włączą te materiały do swojej publikacji.
1295 – Mały Pit [krasnoludzki pirat] ginie w czasie rabunku statku handlowego Święty Ajdar. Otrzymuje siedem ran postrzałowych. Dowództwo w jego bandzie przejmuje ciemny Efryjczyk, były niewolnik z Zumbaru, który przejdzie do historii jako Czarny Agmal.
1299 – Kibairiz (Kibairiz z Kibruku) – kibrucki astronom, lekarz i matematyk, propaguje szczepienia dzięki którym znaczna część populacji unika zarazy przywleczonych z miast nad Orhunem. Odkrycie przywozi na Kulin hambryjski kupiec Otter Nak Naksar.
1299 – Królowa Erenai (Ehren Ninil Buhran), władczyni Pirindaru (Arn Sun) odbiera sobie życie podczas wizyty na wybrzeżu północnego sąsiada, Tokmaaru – skacze z klifu na oczach dworu i dziesiątek rybaków. Od tego czasu północna zatoczka Mhurnen nosi nieformalne miano Zatoki Erenai.
1300 – Kern i Keita, bracia z Thaarhild, publikują Księgę Początku, w której piszą o narodzinach świadomości i zejściu dusz do świata widzialnego. Na Holmie Księga zostanie spalona przez Har’koga z Kokholdu, i zakazana.
1300 – Kurun Wisentar, przywódca sekty z lesistego Kurfuru, ojciec dziesiątek dzieci, mąż wielu żon – ginie z rąk aszharskich bandytów. Jego przekazy ustne zostają potem spisane przez Khi i Idum, jedne z najstarszych córek. Wisentar zabierze do grobu tajemnice Zielonego Bursztynu (zwanego również Bagiennym Kamieniem), za pomocą którego leczył choroby jamy brzusznej i szyi. Sam kamień również przepadnie. Za dwieście lat zostanie ogłoszony świętym.
1301 – nad Wielkimi Jeziorami pojawia się anonimowe pismo polityczne zatytułowane „O Ibryjczykach”, wznawiane po dziś dzień. (Autor przestrzega przed agresywną polityką Imperium, i nawołuje do wyrwania spod jego władzy wszystkich pogranicznych i nadmorskich prowincji, do „wojny kontynentalnej” prowadzonej od wschodu i zachodu).
1301 – na Koan Koa ginie Thoe Teipel, syn kupca z Tokmaarskiego Gotan. Jego zgon łączy się z pojawieniem się tajemniczych, nocnych świateł, opisanych wcześniej przez Jana Newelina, kupca z Halokh.
1302 – tresowany niedźwiedź Boghur, zazwyczaj spokojny i nie sprawiający problemów, rani śmiertelnie Hewrę Birhana, tokmaarskiego kupca z Gandaru, który sporządził wiele zapisków na temat Archipelagów Dalekiego Południa i Horanu, nakreślił wiele map i szkiców. Od tej pory w nadmorskim Thaabar, na ulicy Browarnej, stoi w niszy niewielkie popiersie Birhana.
1303 – Czarny Agmal, były członek bandy Małego Pita, dowodzący dwoma statkami składającymi się w połowie z byłych niewolników – Turalczyków, ludzi Korae i dawnych podwładnych śniadych panów z Delty Bahadaru, napada na tokmaarski Kanakar, porywa trzydziestu zakutych w łańcuchy niewolników, kilka beczek z alkoholem i kilkadziesiąt worków z orzechami, ponadto zagarnia kilka knoli srebra. (Wtedy, tak jak i dziś – Kanakar słynął ze swojego targu niewolników, gdzie zaopatrywała się cała kolonia). Czarni byli wychudzeni, i bez woli życia. Podobnie jak wcześniej Mały Pit, Agmal oferuje im wolność w zamian za przyłączenie do swojego bandyckiego procederu. Sieją postrach na północnym wybrzeżu Irailu i w południowym Korae, plądrując dwadzieścia osad. Gwałcą, palą i niszczą. Wykradanie czarnych niewolników z kolonii wokół morza Zahar będzie trwać jeszcze dwadzieścia lat.
1303 – w jeziorze pod potężnym Altagirem, wodospadem na rzece Adar odnajduje się drewniana skrzynia z złotą obręczą Almów [elfów] oraz polerowanymi kamieniami, między innymi koziorożcem z sardonyksu, baranem z agatu mszanego i krzyżem z przybitym doń brodaczem z białego agatu. Na krzyżu znajdują się napisy w alfabecie którego nie sposób przypisać do żadnego ze znanych języków. Znalezisko pozostaje zagadką.
1307 – T.K. Neireik i Kidruk Kidrin Neireik (ojciec i syn, wielorybnicy) – odławiają na krańcach Dalekiego Południa olbrzymiego, grafitowego rekina. W jego cielsku znajdują groty z sygnaturami rzemieślników sprzed przeszło dwustu lat – 1101 i 1096. Mówi się, ze rekin przypłynął tam z północnego Ujalu, i był jednym z najstarszych na świecie.
1307 – Giro, przedsiębiorczy kamalczyk, zyskuje sławę na wszystkich wyspach Dagur, miastach Narwii, Hambrii i Andaru – przywozi z wysp Dalekiego Południa ciemnych tubylców, i pokazuje ich za pieniądze. Pokazy żonglerki, sztuk walk i tańców trwają czterdzieści lat – póki Giro nie zostanie zabity przez jednego ze swoich podopiecznych. Po tym zdarzeniu większość grupy odpłynie w kierunku Horanu i słuch po nich zaginie.
1308 – Tiwjan, palacz ziela, mistyk i znachor, komponuje mieszkankę otumaniającego suszu, którego napar oczyszcza organizm i odblokowuje czakry. Na Kukbarze znany jest jako Kheral, na Kuline Amadis.
1309 – bojowy pies Kabar, rasy tumburskiej, przywlókł właścicielowi – burmistrzowi Jull – zmasakrowane, okrwawione ciało górskiego goblina. Dzikusa wyróżniały osobliwe tatuaże, poza tym jednak nie miał jednak znaków szczególnych. Pies przegryzł mu gardło i poszarpał przedramiona. Kabar doprowadził właściciela do płytkiej jaskini, gdzie leżały dwa inne trupy, zidentyfikowane jako kilkuletnie potomstwo goblina. Obok rozszarpanych ciał i resztek ogniska odnaleziono wyszczerbiony srebrny miecz, potłuczone naczynia i klucz na rzemieniu. W głębi skalnej jamy, w niszy, wbudowano niewielki schowek. Otworzono go za pomocą klucza. Znaleziono tam pergaminową księgę, zapisaną w języku którego nie udało się odczytać. Przy księdze stała srebrna figurka św. Ibana i ogarek świecy. Niektórzy twierdzą, że księga została zapisana w języku goblinów, lub że pochodzi od ludu który rozpłynął się między Cirami i Brusami setki lat temu. Mimo lat jakie upłynęły od odnalezienia księgi, nie udało się odczytać chaotycznych znaków ani zidentyfikować jej twórców.
1310 – krasnolud Zor Zormah, urodzony w nadmorskim Ytliing (Kallade), płynie na Dżakkar w poszukiwaniu zaginionego brata, przywozi stamtąd informacje o zagadkowych platformach i obelisku (1312). Wkrótce po powrocie umiera, ginie również kilku z jego towarzyszy. [Śmierć ponieśli prawdopodobnie z powodu mikrobów.]
1311 – ginie Theolin z rodu Ulke, poddany króla Amarokh. Wsławił się odnalezieniem skarbu zrabowanego przez gobliny w pierwszych dekadach nowej ery: trzech złotych kielichów i srebrnej czary, podarowanych przodkom Kagerhollczyków przez uczniów świętego Ibana.
1312 – Haran z Thardaru (Taer Dai) odnajduje w Kuentarze wzgórze które okazuje się być kurhanem. W środku znajduje się długi korytarz prowadzący do szerokiego katafalku, na którym leżą pochowane wysoko urodzone elfy. Pod ścianami piętrzą się tysiące knoli srebra: monety, szkatuły, biżuteria i broń. Haran staje się bogaczem, ale nie na długo – ginie z rąk miejscowego chłopstwa.
1313 – w drugim kwartale siedmiu chłopców wspina się na niewielką, łagodną górę w południowym Kuentarze (Rewell), znaną wówczas jako Wzgórze Ślimaka. Mijają dni i tygodnie, jednak żaden z chłopców nie wraca. Nikt nie zaprząta sobie nimi głowy, wszyscy to chłopscy synowie z wielodzietnych rodzin, często najmłodsi. Kiedy wszyscy już spisali ich na straty, zakładając, że padli ofiarą wilków – jeden z chłopców, zaledwie siedmioletni, przychodzi w środku nocy do rodzinnej wioski. Twierdzi, że nic nie pamięta. W niektórych źródłach wspomina się że mówił o wirujących światłach, inne nic o tym nie mówią. Dziś góra nosi miano Wzgórza Małych Chłopców.
1316 – Zurwin i Hhiss Ot Tympionowie, wykładowcy z uniwersytetu w Hakso, publikują tzw. Księgę Świateł, gromadzącą doniesienie o błędnych ogniach, tajemniczych rozbłyskach i jasnych kulach, powszechnie łączonych z wieloma zniknięciami.
1317 – w Perill rodzi się poeta Usirin, ślepy od urodzenia, obdarzony niezwykłym talentem i wyjątkową pamięcią. Jeden z najbardziej znanych Mamalczyków.
1318 – Omol z Malhors buduje w Turmo laboratorium, w którym prowadzi badania nad leczniczymi właściwościami rybiego tłuszczu i krwi wielkoraków.
1320 – statek Aaristar z portu Rai, płynie na Dalekie Południe ku Kontynentowi Elfów, aby nawiązać jakikolwiek kontakt, z nadzieją uzyskania drogich kamieni, jakie mają być w krajach elfów pospolite, złota i srebra. Nigdy nie wraca. Wraz ze statkiem przepadają: Uri Tarbil (Stary Uri) – kelleński gnom, medyk który leczył sieroty i dzieci biedoty z Igdull; Aril Tarbil, trzeci syn Uriego, pomocnik ojca i opiekun sierocińca; Giri Kol, majętny kupiec z kelleńskiej stolicy; Seris z Kahord, kapłanka kultu bogini Hamol.
1321 – w trzecim kwartale roku, po dwumiesięcznym rejsie, średniej wielkości statek handlowy Dag Igol dociera z macierzystego portu Baarog do niewielkiej, bezimiennej wyspy na morzu Zahar. Rzuca kotwicę nieopodal rafy, a kilku młodszych marynarzy udaje się na ląd, by uzupełnić zapas opału, a być może również wody, i złapać kilka ptaków. Na miejscu odnajduje nagiego, spalonego słońcem rozbitka, niemalże bezzębnego, z siwą brodą i licznymi bliznami. Staruszek twierdzi, że Pirindarczycy są pierwszymi ludźmi których widzi od przeszło dwóch dekad; podaje się za Jagara z Targaru, półkrwi Tokmaarczyka, którego statek zatonął nieopodal wyspy. Wymienia daty, imiona, nazwiska – opisuje swojego kapitana i typ jego statku. Umiera krótko po powrocie na wyspę Tihor, wedle jego słów rodzimą. Zapiski z ksiąg portowych potwierdzają te dane. Nie jest to pierwszy ani ostatni taki przypadek w historii, różni się on jednak tym co Jagar zreferował. Twierdził mianowicie, że rok w rok, o tej samej porze, w czasie pełni – na plaże wypełzały dziwne stwory, których nie umiał precyzyjnie opisać. Miały przypominać przerośnięte morskie wielkoraki, i pierwszego roku został ponoć przez jednego z nich zaatakowany – tym tłumaczył nieregularne, szarpane blizny i ślady po nakłuciach. Ponoć wychodziły na ląd by składać jaja. Jagar narzekał, że były mdłe i śmierdzące, a po ich zjedzeniu długo chorował. Mówił o światłach pod powierzchnią wody, które poruszały się niczym ogromne świetliki. Utrzymywał, że początkowo nie był na wyspie sam, towarzyszył mu drugi rozbitek, niejaki Thar z Dwekker. Miał ulec niezwykłemu blaskowi świateł, wejść nocą do morza i już nie wrócić. Wyspę odwiedzali regularnie dzicy, przed którymi Jagar musiał się ukrywać; opowiedział o tym, jak swego czasu przyszło mu zabić jednego z nich, pewnego pochmurnego dnia, kiedy bał się że zwietrzą jego zapach, wytropią i zjedzą. Godzinami rozprawiał o tym jak wyspa mówiła do niego, jak szeptała – kiedy spał i na jawie. Pewnej nocy widział jak światło wyłoniło się z wody, i uleciało ku górze. Pytany o to czy nie są to ławice słyszących ryb, lub innych żyjątek, kategorycznie przeczył. Wszystkim pokazywał trójkątny, brązowy kamień, który miał wypaść ze światła. Kiedy go znalazł, był gorący – mimo iż był środek nocy. Światła również zaczęły do niego przemawiać, wabiły go do wody, udało mu się jednak nie ulec tym głosom. Wielu twierdzi, że Jagar był szalony, że zwariował po wielu latach samotności, z dala od domu, część zaś mu wierzy.
1321 – Astian Hicpolin (Kalladyjczyk) i jego teoria wędrujących kontynentów oraz żywej planety, wygłoszona na uniwersytecie w Daks. [Hicpolin uważa, że podobieństwo formacji skalnych w odległych częściach świata, a także zwierząt – wskazuje na to, że dawniej kontynenty były połączone, powiela tym samym mniej znane spekulacje gnomów z Kehura Kai.]
1323 – Czarny Agmal (właściwie Sahir Kumba), pirat aktywny na obszarze wschodniego Irailu oraz kolonii pirindarskich i kalladyjskich wokół morza Zahar, ginie powieszony na głównym placu portu Ahur. Przed śmiercią jego dłonie są miażdżone, a ciało przypalane rozgrzanymi do czerwoności ostrzami. Ocaleli z załogi, po obcięciu lewej dłoni, zostają rozdzieleni do pracy na terenie całej kolonii [Ahur] i statkach pływających na Bahaar. Większość nie przeżyje pierwszego roku służby. Historycy wskazują, że w dziejach Północnego Efru, gdzie zawsze wykorzystywano pracę czarnych niewolników, często dochodziło do buntów które skutkowały utworzeniem zbrojnych band i pirackich załóg, choć rzadko na taką skalę. W najgorszych sytuacjach dochodziło do buntów całych dzielnic i miast.
1328 – Karagar z Turmo przywozi z Dalekiej Północy kryształ który zabije jego, i sześciu innych właścicieli. Wszystkim zaczęły wypadać włosy, paznokcie i zęby, a potem zaczynali pluć krwią. Mieli krew w jelitach i pęcherzu. Umierali w ciągu kilku tygodni. Przeklęty kryształ wrzucono do studni, którą zasypano kamieniami.
1343 – Hwar Kargan, wykwalifikowany harpunnik z Kemo, ginie podczas polowania u wybrzeży Wysp Wielorybich (ciała nigdy nie odnaleziono). Uśmierca jednak ogromnego wieloryba. Osobnik nie miał prawie połowy płetwy ogonowej, i liczne, charakterystyczne blizny. Wedle wiedzy wielorybników, trudniących się swoim fachem od pokoleń, samiec widywany był od przeszło 168 lat, jego wiek oszacowano na przeszło dwieście-dwieście trzydzieści. (Wieloryb przeszedł do historii jako Stary Himalin [być może jest to odwołanie do staroburskiego bożka Himalina, czczonego pod postacią wysmarowanego sadzą chłopca]).
1344 – spór o kopalnię srebra w zachodnim Silbarze (Silbaarze). Jorh Tibo z Taibur, zwany Rębajło, potyka się oddziałem górników pod dowództwem Tana Karahala z Imbaaru. Tibo morduje wszystkich ludzi Karahala, a potem, w ciągu tygodnia, przenosi słupy graniczne, co ma sprawiać wrażenie, że górska kotlina leżała w granicach Bagadaaru od zawsze. Doprowadzi to trzyletniego konfliktu bagadaarsko-silbaarskiego, w czasie którego silbaarczycy splądrują miasto Ari i zrabują nadimdallskie spichrze, a Bagadarczycy, wspierani przez oddziały sweńskie będą oblegać stołeczny Drukbar. Słabszy Silbar przegra wojnę.
1348 – król Tahar, władca Amarokh, rozpoczyna budowę wysokiej wieży przy zamku Thardbur, zwanej później Wieżą Tahara. Przy jej wznoszeniu zginie wielu ludzi, w tym – w roku rozpoczęcia budowy – Orin z Gaar, jeden z najznamienitszych malarzy, twórca panoram Tjo-Helle, Thorge i Bordy, spokrewniony z innym mistrzem pędzla Igirem Pirsem, twórcą zagadkowych, symbolicznych przedstawień mieszczan i szczegółowych scenek rodzajowych, który umrze kilka miesięcy po nim, po długiej chorobie.
1356 – Jorh z Taibur, popadłszy w niełaskę, płynie do Gatt-Sjarnen, po okradzeniu tamtejszej świątyni Ukuriona udaje się do Amarokh, gdzie słuch o nim zaginął.
1358 – w kopalni Mal Algar odnajdują się mizerne, blade dzieci. Pod odkarmieniu, opowiadają o gnomach żyjących w podziemnych salach, które miały ich więzić od wielu miesięcy. Mimo poszukiwań i drążenia korytarzy w miejscach wskazanych przez dzieci, siedlisk gnomów nie odnaleziono. Nie przeszkodziło to jednak mieszkańcom okolicznych zabudowań uśmiercić kilkunastu gnomów i przejąć ich nieruchomości. Tydzień później, już w drugim kwartale, przepędzono dwadzieścia gnomskich rodzin z Ogai.
Ze starych kronik i dawnych podręczników, zebrał i przetłumaczył brat Tiho.
2020-2021
